Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
XXIX
nym,wysuwa,ukazują,żemanamyślijedyniestałeako-
nieczneprawa,immanentnienaturąrządzące.Podkreśla
bowiem,żeboskiekierownictwoświatemtotylkoniezmien-
nyistałyporządekprzyrody,rozkazbożytodziałanieprzy-
rody,awyrokboskiejwolitozdarzeniezgodnezprzyro-
dzonymiprawamiświata.Prawate,światemrządzące,nie
zawierająwsobieżadnejcelowościukrytejczyjawnej,im-
manentnejczy,tymbardziej,nadprzyrodzonej.Spinozajest
deterministąradykalnym,skrajnymikonsekwentnym;de-
terministąmechanistycznym–bowszystkieprawaprzyro-
dyredukujedoprawmechaniki,opisującychprzebiegi
przestrzennychprzemieszczeńciał.Niemazdarzeńprzy-
padkowychwprzyrodzie–tylkozewzględunanasząnie-
wiedzę,nanieznajomośćprzyczynzdarzeniamożemyje
zwaćprzypadkiem.Wszelkiezmianypodlegająprawidło-
wościomnieuchronnyminiedającymsięzmienić.Przyroda
„jaknieistniejedlażadnegocelu,takiniedziaładlażadne-
gocelu”,awszelkiejejobjaśnieniafinalistyczneopartesą
nanieuctwieizabobonach.Aponieważwszystkojestod-
wieczniezdeterminowanebezwzględnie,przetowszystko,
cokiedykolwieksięstanie,jużwłaściwiesięstało,przy-
szłośćjesttaksamonieuchronna,jakprzeszłość,stądupo-
rządkowaniezdarzeńwedlerelacjiczasowegonastępstwa
zachodzitylkodlaczłowieka,anieobiektywnie,iczasogło-
szonyzostajezastosunekczystosubiektywny,zachodzący
wyłączniezewzględunanaszepoznanie.
Tendeterminizmbezwzględnyniemożebyćutożsamio-
nyzfatalizmemreligijnym,którykażdezdarzenieuzależnia
bezpośrednioodprzyczynyjednejitoleżącejpozaświatem.
Determinizmtenpoleganauznaniustałościinieuchronno-
ściprawrządzącychnaturą,prawpoznawalnych,alenieod-
