Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXXII
Spinozaitradycjehumanizmunowożytnego
trynieSpinozyjakiegokolwiekewolucjonistycznegospoj-
rzenianaświat.
Systemspinozjańskijestprzenikniętywiarąwczłowieka
irozumludzki,wiarąwczłowiekajakoczęśćprzyrody,
człowieka,któregoniemożna,jakwfilozofiiKartezjusza,
przeciwstawiaćprzyrodzie–ciału,alektórymawszystkie
własnościwspólnezcałąrzeczywistościąmaterialną.
TranscendentnyiniepoznawalnyBóg,któregoistnienie
miałobyćgłównymźródłemsłabościibezsilnościczłowie-
ka,świadectwemkoniecznościjegopodporządkowaniako-
ściołowi–nieistnieje.Światjestniestworzony,albowiem
tylkojednamożeistniećsubstancja,aprawaświataniesą
munarzuconezzewnątrz,leczimmanentne.Pozwalatoob-
jaśniaćświatzniegosamegobezuciekaniasiędoprzyczyn
zewnętrznych,asamopytanie„ktostworzyłświat?”–staje
sięwdoktrynieSpinozyabsurdalneipostawionebyćnie
może,gdyżniestwarzalnośćświatajestlogicznąkoniecz-
nością.
Jeśliniemabogatranscendentnego,wszelkawartośćin-
stytucjireligijnych,monopolizującychwswymrękuprzy-
wilejtłumaczeniaboskichdekretów,możebyćuważanatyl-
kozawynikzabobonu;stałośćnieuchronnychprawnatury
spychawiaręwcudydorzęduprzesądu,zktóregospołecz-
nejrolizdawałsobiezresztąsprawęSpinoza,powiadając,że
doktrynerzykościelni(„tłumaczeprzyrodyibogów”)bro-
niąwiarywcudy,bochcąutrzymywaćludwciemnocie,
„awiedządobrze,żewrazzusunięciemniewiedzyupada
zdumienie,tj.jedynyśrodek,jakiposiadajądlapodtrzyma-
niaswegorozumowaniaizachowaniaswojejpowagi”.Zni-
kapotrzebaposłuszeństwawobecBogaikościoła,znika
zabobonnylękprzednaturą,któraprzestajebyćźródłem
