Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pogodadladonosicieli
27
niebyłaprawem,żezastosowanywymiarkaryczywymierzonawedługswobodne-
gouznaniakaraśmierciurągaławszelkiemudążeniudosprawiedliwości,wówczas
mamyobiektywnenaruszenieprawa.Czyjednaksędziowiezdeformowaniprzez
panującypozytywizmtakdalece,żenieznaliinnegoprawaniżstanowione,mogli
przystosowaniuustawpozytywnychdziałaćzzamiaremnaruszeniaprawa?Nawet
gdyzamiartenmieli,pozostajeimostatni,oczywiścienaganny,wykrętprawny:po-
wołaniesięnaniebezpieczeństwodlażycia,któreściągnęlibynasiebieprzezpojmo-
wanienarodowosocjalistycznegoprawajakoustawowegobezprawia(...)-naganne,
ponieważetossędziegopowinienbyćskierowanynasprawiedliwośćzawszelkącenę,
równieżcenęwłasnegożycia”11.
Widaćwięcwyraźnie,żesprawakaralnościdenuncjantówrodziławkonkretnych
przypadkachskomplikowaneproblemyzzakresudogmatykiprawakarnego.Wdal-
szychrozważaniachpomińmyjenarzeczpodstawowegosporufilozoficznegoosamą
istotęprawawkontekściesporuHartaiFulleraorazodpowiedzinapytanie,czyina
jakiejpodstawiekaraćdenuncjantówwnowymporządkuprawnym.Abstrahujmy
takżenarazieodinnegofundamentalnegozagadnienia-czyiwjakimzakresiewy-
korzystywaćinstrumentariumprawnedorozliczaniaprzeszłościistawianiahistorii
przedsądem(szerzejnatentematpor.rozdział7nPrawokontrahistoria”).
PunktemwyjściaHartajestwyróżnieniedwóchpojęćprawa-węższego(narrower
conceptoflaw)iszerszego(widerconceptoflaw).Tenpodziałniejestmożewyar-
tykułowanywprostwcytowanejwyżejpublikacjiz1958r.,alewidaćgowyraźnie
wgłównejpracyautoraPojęciaprawa[TheConceptofLaw].ZdaniemHartawęższe
pojęcieprawajestcharakterystycznedladoktrynprawanatury,uznającychistnie-
niekoniecznegozwiązkupomiędzyprawemimoralnością-prawemsątylkotakie
reguły,któreniesąniegodziwezmoralnegopunktuwidzenia.Zkoleipojęcieszer-
szejestcharakterystycznedlastanowiskapozytywistycznego,odwołującegosiędo
formalnegoustanowieniaiobowiązywaniatychreguł,niezależnieodichzgodności
zdeklarowanąbądźrzeczywistąmoralnością.Hartuważa,żezdecydowaniebardziej
adekwatnezpunktuwidzeniaistotyprawajestpojęcieszersze-dotyczytonietylko
teoriiprawa,lecztakżeinnychnaukprawnych,skoronp.historykbadarealnieobo-
wiązującewprzeszłościnormyprawneiniewykluczazkręguswojegozainteresowa-
nianormmoralniewadliwych:nPojęcieszerszeobejmujewęższe.Jeżeliprzyjmiemy
szersze,doprowadzitonaswbadaniachteoretycznychdozgrupowaniairozważenia
jakoprawatychwszystkichreguł,któreobowiązująnamocysprawdzianówformal-
nychwdanymsystemieregułpierwotnychiwtórnych,nawettych,któreobrażają
moralnośćdanegospołeczeństwalubteżtaką,którąuważamyzaświatłąlubpraw-
dziwą.Jeżelizaśprzyjmiemypojęciewęższe,wyłączymyzzakresu«prawa»tereguły,
11G.Radbruch,GesetzlichesUnrecht...;por.takżeG.Radbruch,FünfMinutenRechtsphilosophie,
nRhein-Neckar-Zeitung”z9.09.1945r.(nColloquiaCommunia”1988-1989,6(41)-1(42)lubJ.Stelmach
[w:]T.Gizbert-Studnicki,K.Płeszka,R.Sarkowicz,J.Stelmach,Współczesnateoria...).
