Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pogodadladonosicieli
29
właśnietamdoszłodotakogromnegorozdźwiękupomiędzyprawemimoralnością,
podczasgdywinnychpaństwachzachowanozgodnośćzhasłamioświeconegolibe-
ralizmu17.
Potrzecie,HartkrytykujesposóbwykorzystaniaformułyRadbruchaworzeczni-
ctwiesądowym.Jegozdaniemniejesttojużtylkoproblemnnaiwności,leczczegoś
bardziejniepokojącego”18,ponieważmadalekoidącekonsekwencjepraktyczne.Otóż
uznanie,żetylkotakanormajestprawem,którajestzgodnazwymogamimoralności,
sugeruje,rozwiązanotymsamymwszelkieproblemymoralne.Więcejnawet,kon-
sekwencjątakiegostanowiskapowinnobyćtwierdzenie,żeistniejemoralnyobowią-
zekprzestrzeganiatakpozytywniezweryfikowanejnormy.Tymczasemwklasycznej
koncepcjiliberalnejBenthama,apóźniejtakżeAustina,chodziłooto,byniezamy-
kaćproblemumoralnego-prawoniejestmoralnościąiniepowinnoteżzastępować
moralności.Aleiodwrotnie,moralnośćniemożewprostzastępowaćprawa.Natym
tleHartanalizujecytowanywyżejwyrokSąduKrajowegowBamberguz27.07.1949r.
wklasycznymjużdzisiajprzypadkudenuncjatora.Rzeczjestotyleistotna,że,jak
widzieliśmy,podobnyprzypadekzwcześniejszegoorzecznictwaRadbruchuczynił
podstawąswojegosłynnegoartykułuoustawowymbezprawiuiponadustawowym
prawie.ZdaniemHartawsprawachdylematówmoralnych,którerozstrzygałytużpo
wojnieniemieckiesądy,bardziejwłaściwebyłobyprzyjęcieustawodawstwazmocą
wstecznąniżrozwiązaniezaproponowaneprzezRadbrucha19.Trzebajednakdodać,
żeHartbłędnieoceniłwyroksąduwBambergu,doczegosięzresztąpóźniejprzy-
znał20.Założyłbowiem,żesądskazującydonosicielauznał,stosującformułęRadbru-
cha,nazistowskieprawozanieważnezpowodusprzecznościzprawemnaturalnym.
Tymczasembyłowręczprzeciwnie-zdaniemsąduwBamberguwyrokisądównazi-
stowskichdziałającychnapodstawiedonosubyłyzgodnezwówczasobowiązującym
prawem,nawetjeśliuznać,żebyłotoprawodrakońskieirażąconiesprawiedliwe.
Niewykluczatojednakodpowiedzialnościkarnejdonosicielawnowejrzeczywisto-
ściprawnej.Tapomyłkamiałajednakkapitalneznaczeniezpunktuwidzeniazro-
zumieniaistotypropozycjiRadbrucha,awkonsekwencjiwpłynęłateżnazapropo-
nowaneprzezHartarozwiązania,tj.albouznanielegalnościibezkarnościdziałań
denuncjanta,albopociągnięciegodoodpowiedzialnościwoparciuoustawodawstwo
zmocąwsteczną.Wobuwypadkachprawomusizapłacićpewnącenę-sprawied-
liwości(bezkarność)lubbezpieczeństwa(retroakcja).JednocześnieHartcałkowicie
abstrahujeodpodniesionegoprzezRadbruchanabaziesprawyGöttig-Puttfarken
problemuodpowiedzialnościsędzióworzekającychnapodstawieprzepisówrażąco
niesprawiedliwych21.
17H.L.A.Hart,PositivismandSeparation...;H.L.A.Hart,Esejezfilozofiiprawa...
18H.L.A.Hart,PositivismandSeparation...;H.L.A.Hart,Esejezfilozofiiprawa...
19H.L.A.Hart,PositivismandSeparation...;H.L.A.Hart,Esejezfilozofiiprawa...;J.Zajadło,Formuła
Radbrucha...
20H.L.A.Hart,Pojęcieprawa...
21T.Mertens,RadbruchandHart...