Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
42
Rozdział1.Prawokontraprawo
dówiusincasunecessitatismacharaktersubiektywnyiwymagaodsądustosowania
prawanwmajestacierozumu”.Kantdostrzega,żerozpatrywanyczynniejestdoko-
nywanywramachrealizacjiobowiązków,leczpodwpływemnadzwyczajnychoko-
liczności.Stądteż,zdaniemKanta,czynupopełnionegowzamiarzeutrzymaniasię
przyżyciuprzezsilniejszegozrozbitkówniewolnouznaćzaniewinny,niekarygodny
(inculpabile),alenajwyżejzabezkarnyczyniekaralny(impunibile)49.Bohaterprzy-
wołanegonawstępiekazusu,pozbawiającżyciasłabszegotowarzyszaniedoli,mógłby
zatemoczekiwaćodsądudokonującegoocenyjestzachowaniazrozumieniatrudnych
okoliczności,wzięciapoduwagę,żekierowałanimwyłączniewolaprzetrwaniaiże
brakbyłoalternatywydlatakiegopostępowania.Aponieważsytuacjaprzymusowa
nieznaprawa,necessitasnonhabetlegem,Kanttwierdzi,żesilniejszyzrozbitków
musiałbyostatecznieuniknąćkary.Równieżjegozdaniemniejestdopuszczalne,aby
prawostanowioneprzezpaństwoiobwarowanesankcjąkarnązmuszałojegoadresa-
tówdoczynówheroicznych,awręczbyłobytoniedorzeczne,byngrozićczłowiekowi
śmierciązato,żewobliczuzagrożeniażycianieskazałsiędobrowolnienaśmierć”50.
Mimooczywistychzaletsubiektywnegopodejściadokwestiiistnieniawyższejko-
nieczności,którawymagauwzględnieniaczynnikapsychicznego,wrodzonegoin-
stynktusamozachowawczegoiocenywpływuokolicznościnaprocespodejmowania
decyzjiprzezsprawcę,maonorówniewielewad.Wynikająoneprzedewszystkim
zbrakuostrościidowolnościbranychpoduwagękryteriów51.Ztychwzględówwspół-
cześniepowszechnestosowanieznajdujestworzonaprzezR.Stammleraw1878r.teo-
riaproporcjidóbr,którejistotąmabyćobiektywnewartościowaniedóbriinteresów.
Należyjednocześnieodnotować,żechoćinstytucjęstanuwyższejkoniecznościmoż-
naodnaleźćbodajżewewszystkichwspółcześnieobowiązującychustawachkarnych,
tojużanalizaorzecznictwasądowegodowodzi,żekorzystaniezniejwpraktycejest
niezwyklerzadkie.ObokwskazywanychprzezW.Zalewskiegonadmiernieteore-
tycznychanalizbadanegozjawiskainegzotycznych”ilustracjiproblemu52,wydajesię,
iżzwiązanejesttozkoniecznościąrozstrzyganiafilozoficznoprawnychdylematów
dotyczącychporządkudóbriinteresów.
Zasadniczymproblemembędziewięcustalenie,czymsądobraprawneorazjakajest
hierarchiadóbrprawniechronionych.Samopojęciedobraprawnegojestrozumia-
neprzedewszystkimwkontekściewartości,któresąlubmająbyćchronioneprzez
prawokarne,toteżmożnapowiedzieć,żedobroprawnejestpojęciemuosabiającym
49K.Ghanayim,Excussednecessityinwesternlegalphilosophy,nCanadianJournalodLawandJuris-
prudence”2006/XIX(1),s.47
50I.Kant,Oporzekadle:Tomożebyćsłusznewteorii,alenicniejestwartewpraktyce.Dowiecznego
pokoju-projektfilozoficzny,Toruń1995,s.153-163.
51W
.Zalewski,DeskaKarneadesa...,s.441.Zob.także:W
.Łuniewski,Stanwyższejkoniecznościaza-
sadaproporcjonalnościdóbr,nPalestra”2002/3-4,s.40-41.
52W
.Zalewski,DeskaKarneadesa...,s.439-440.
