Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
ILIASWRAZAS
impostaciestarożytnościbardziejjakomędrców,którychmyśląmożnabyłoczasemsię
posiłkowaćniżjakoprzodkówinnikomuznichnieprzychodziłodogłowy,żetentak
stary,takpogańskiitakodległyświatmógłmiećtakwielkąpraktycznąużytecznośćdla
współczesnegoczłowiekaiżemógłoferowaćrozwiązaniajegoproblemów”18.
PrzebywającywróżnychcentrachEuropykupcy,studiującamłodzieżiinteligencja
greckaniemogliniezauważyćrolitradycjigreckiejwotaczającymichideowymiin-
telektualnymfermencieepokiorazzwiązkutejtradycjizwolnościowymiiliberalnymi
projektamizmianyświata.Chylącesiękuupadkowiimperiumosmańskiedomagało
sięodswychwłasnychmieszkańcównowychstrategiiprzetrwaniainiewieletrzeba
było,bytodynamiczneiambitnepokolenieprzyswoiłosobienoweideeizawarte
wnichobietnice.Zauważylioniprzyokazji,żetaodległaprzeszłośćstarożytności
greckiej,przynajmniejpodjednymwzględem,nigdyniezanikła.Podobniejakbizan-
tyńskaelita,wykształceniNowogrecyXVIIIw.moglimówićipisaćwjęzyku,który
miałbezpośrednizwiązekzjęzykiemstarogreckim19.Niebyłtowprawdziedominujący
idiomgreckiepoki,alebyłtojęzykedukacji,dostępnywszystkim,którzypragnęlisię
kształcić,abyłoichwXVIIIstuleciucorazwięcej.Każdy,ktoposiadłdobrąedukację,
byłwstanieczytaćworyginaledziełastarożytnychautorów,októrychdyskutowała
wówczasniespokojnaEuropadziełaArystotelesa,Platona,PlutarchaczyHomera.To,
coEuropejczykzdobywałmozolnąnauką,dlaprzebywającychnaZachodzieRomejów
byłonaturalnymuposażeniem.Trzebatutajprzypomnieć,żepodkoniecwiekuXVIII
inapoczątkuXIX,awięcwokresiekrystalizowaniasięruchównacjonalistycznychza
sprawąprzedewszystkimHerderajęzykstanowiłjedenzgłównychkryteriówprzy-
należnościnarodowej.Dlanacjonalistycznegoruchunowogreckiegonhelleńskakarta”
zyskiwaławięcnieocenionąwartośćiniejakosamasięnarzucała.Klasycznekorzenie
wsymbolicznysposóbizgodniezklimatemintelektualnymepokiwskazywałynaróż-
nicęiwyższośćkulturowąGrekównadwschodniąkulturąosmańskiegoimperium
iwtensposóbuprawomocniałyichroszczeniaidążenia.Biorąctowszystkopoduwagę,
możemystwierdzić,żedyskurszainaugurowanegomniejwięcejwpołowieXVIIIw.
nowogreckiegoruchunacjonalistycznegobyłzależnyodosławionejstarogreckiejprze-
szłościiodantywschodniejpostawy.Itozarównowwymiarzewewnętrznym,gdzie
wprzyszłościmiałasięwykuwaćokreślonaświadomośćnarodowa,jakiwwymiarze
sygnalizowanegowizerunkuwobecInnegozarównowobecfilhellenów,wspierających
tożsamościowąnarracjęNowogreków,jakiwobecczęstootwarcienieprzychylnych
sceptyków,którychwszakniebrakowało.
WpytaniuRenierisaujawnionyzostałwęzłowyproblemnowogreckiejtożsamo-
ści,jejfundamentalnydylemat,którywspółczesnyuczonynazwiendylematemar-
chetypicznym”20.Wkrótceokażesię,żenapytanie:nCzymjestGrecja?Wschodemczy
Zachodustarożytnejhistoriigreckiejprzezneohellenizm],[w:]OiΧρήσgigτηg!ρχ!iότητ!g!πότ0vέ0
gλληviσμό[Wykorzystaniestarożytnościprzezneohellenizm],Ateny2002,s.253.
18Ibidem,s.253.
19Zob.M.Borowska,Wstęp,[w:]A.Korais,Papatrechas,przeł.M.Borowska,Warszawa2009.
20WyrażenieKonstandinosaTsukalasa(zob.K.TσoUKoλάg,Ιστ0ρl!,μύθ0iκ!iχρησμ0l,s.320).