Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
znaukowegopunktuwidzenia(por.Cackowski,1987;Madsen,1980).Zrębyobowią-
zującejwspółcześniefilozofiinaukizostaływypracowanenagrunciepozytywizmu
logicznego.
Mimożezadanianaukiifilozofiinaukisąodmienne,wpraktycebywająoneprze-
mieszane.Praktykującynaukowiecciąglenapotykanazagadnieniaiproblemymeto-
dologiczne;dotycząonechociażbystosowanychwjegobadaniachprocedurczypojęć,
którezawsze„nasycone”sąokreślonąteoriączypostawą(por.Kuhn,2001;Paszkie-
wicz1983;Madsen1980)6.Natakiepytania–metodologiczneimetateoretyczne
–rzadkomożnaznaleźćempiryczneodpowiedzi.Przeciwnie–dopieroodpowiedzenie
sobienanie(aodpowiedźtakawchodziwzakreskompetencjifilozofiinauki)kieruje
określonympostępowaniemempirycznym.Zdrugiejstrony,niesposóbstawiaćpytań
zzakresufilozofiinauki,nieznającpodstawowejpraktykinaukowej,czylipraktycz-
nych–udzielanychprzezbadaczypoprzezichpracę–odpowiedzi.
Uważasięzazwyczaj,żetym,cowyróżnianaukę,jestprzedewszystkimjejmetoda:
kontrolowanaobserwacja(wtymeksperyment)i–oiletomożliwe–pomiar.Wtakim
(węższym)znaczeniutermin„naukowy”oznaczazazwyczajtyle,co„właściwydlame-
todologiinaukprzyrodniczych”.Przyjęcietegostanowiskasugeruje,żeistniejejedna,
podstawowaregułanaukowa.Takieujęciemaswojekonsekwencjedlastatusunauk
społecznychihumanistycznych:albosąoneuprawianenawzórmetodologicznyprzyro-
doznawstwa–iwówczassąpełnoprawnyminaukami–albosą„czymśinnym”,alenie
naukąwścisłymsensie.Możebyćteżjednaktak,żeregułuprawianianaukijestwięcej
ireguływłaściwedlanaukhumanistycznych(lubspołecznych)sąinneniżdlanaukprzy-
rodniczych,jaktopostulowałjużponadstulecietemuW.Dilthey.Wkraczamytymsa-
mymnaterenjednegozistotnychdwudziestowiecznychsporówmetodologicznych.
Choćwspółcześnieniejestonstawianytakostrojakkiedyś,wydajesięciąglemieć
wpływnapraktykęnaukowąoraznaprowadzonewnaukachspołecznychdyskusje.
NaturalizmiantynaturalizmtopojęciaużyteprzezKarlaPoppera7dlaokreślenia
pewnegospecyficznegosposobuuprawianianauki.Naturalizmwtymrozumieniu
odpowiadałbynaucestosującejmetodyindukcyjneiwzorcenaukprzyrodniczych
(główniezapośrednictwemichneopozytywistycznegoopracowania)(por.Popper,
2002).Jednakgeneralniepodziałtendotyczynietylenaukiwogóle,ileodnosisiędo
sporuocharakternaukspołecznych(iniekiedyhumanistycznych).Określeniazapro-
ponowaneprzezPopperawykazałysiędużąnośnością,i,cociekawe,zostałyzaak-
ceptowaneprzezobie–naturalistycznąiantynaturalistyczną–stronysporu(por.Mo-
krzycki,1975).
Naturalizmtopoglądgłoszący,żewzorymetodologicznestosowanewnaukach
przyrodniczychpowinnyobowiązywaćtakżewnaukachspołecznych(naturalizmme-
todologiczny)oraz–jakoewentualnaprzesłankalubkonsekwencjategopierwszego
6Innąjestsprawą,czyrzeczywiściejesttoprzedmiotemrefleksjinaukowca.Częstozwracasięuwagę
nato,żespecyfikakształceniakadrynaukowejpowoduje,iżmłodzinaukowcyniejako„wzrastają”
wokreślonymparadygmacie,któryrzadkojestkwestionowany.Zatemstosowanieokreślonychmetod,
procedurbadawczychczypojęćniejestprzedmiotemrefleksjibądźpytań,aleprzyjmowanejestjakonatu-
ralne,wsposóbniejakobezrefleksyjny(por.Feyerabend,1996;Kuhn,2001;Mokrzycki,1975;Doliński
2001).
7Tutrzebajednakzaznaczyć,żesamtermin„naturalizm”wodniesieniudosystemówsensualistycz-
nych,materialistycznychipozytywistycznychistniałjużwcześniej;posługiwałsięnimnp.W.Dilthey
wswojejteoriiświatopoglądów(por.rozdz.IV).
