Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Poziomeukształtowaniepowierzchni
początkowowzdłużrzek–Donu,ManyczyidolnegobieguKumy(Obniżenie
Kumsko-Manyckie),wzdłużktóregojeszczewkenozoiku(neogenie)łączyłysię
wodymórzCzarnegoiKaspijskiego,adalejbrzegiemMorzaKaspijskiegoku
północyiwschodowiażdoujściaEmby.NastępniegranicabiegniewgóręEmby
dojejźródełwMugodżarach,skądskręcakupółnocy,wzdłużgórnegobiegu
rzekiUral,dalejwschodnimpodnóżemgórUral,apóźniejrzekąBajdaratadojej
ujściadoZatokiBajdarackiejMorzaKarskiego.
InnymwariantempołudniowegoodcinkalądowejgranicyEuropyjestjejprze-
biegupółnocnychpodnóżyKaukazu(odcinkamiwzdłużdolnegobiegurzeki
KubańiśrodkowegobiegurzekiTerek)dowybrzeżaMorzaKaspijskiego(nieco
napołudnieoddeltyTereku),astądbrzegiemMorzaKaspijskiegokupółnocy,
jakwwarianciepoprzednim.PrzebieggranicyupodnóżyKaukazu,wodróżnieniu
odjejbieguwzdłużManyczyidolnegobieguKumy,niedzieliNizinyNadkaspij-
skiejmiędzydwieróżneczęściświata–KaukazpozostawiacałkowiciewAzji,
natomiastwłączadoEuropynizinyiwyżynyPrzedkaukazia4.
Poziomeukształtowaniepowierzchni
Europawokreślonychwyżejgranicachmaokoło10,5mlnkm2ijestjednym
znajmniejszych,azarazemnajbardziejrozczłonkowanychlądówZiemi.Świadczy
otymdługośćliniibrzegowej–około38tys.km(dłuższaniżwprzypadku
trzykrotniewiększejAfryki)wstosunkudopowierzchnicałkowitejtegolądu5.
ZwartytrzonlądowyEuropyzajmujeokoło67%jejpowierzchniirozciągasięod
wybrzeżyOceanuAtlantyckiegonazachodziepogóryUral(włącznie)na
wschodzie.Napółwyspyprzypadaokoło27%(2,8mlnkm2),awyspyzajmują
pozostałeokoło6%(0,8mlnkm2)powierzchni.Dziękibardzomocnorozwiniętej
4NiektórzygeografowieopowiadająsięzalądowągranicąmiędzyEuropąiAzjąwzdłuż
rzekiUral(aniewzdłużEmbyiUralu)–dalejnapółnocbezzmian.Większerozbieżności
idyskusjedotycząodcinkagranicyEuropymiędzyMorzemKaspijskimiMorzemCzarnym.
BywaonaprowadzonagrzbietemMałegoKaukazuidolinąrzekiAraks,tektonicznymobniże-
niemmiędzyWielkimiMałymKaukazem(dolinyKuryiRioni),atakżegłównymgrzbietem
Kaukazu,copozwalałobyuznaćElbruszanajwyższągóręEuropy.Takiepropozycjesąjednak
sprzecznezpodstawowymikryteriamiregionalizacjifizycznogeograficznej(dzieląłańcuch
górskimiędzydwaregiony).Burzątakżepowszechnywtradycjieuropejskiejobrazukształto-
waniapowierzchnikontynentueuropejskiego.
5Dajetowskaźnikrozwinięcialiniibrzegowej(definiowanyjakostosunekdługościlinii
brzegowejdoobwodukolaopowierzchnirównejpowierzchnikontynentu)równy3,5.Większy
matylkoAmerykaPółnocna–4,3.Pozostałekontynentymajątenwskaźnikniższy:Azja–3,2,
Afryka–1,6,AmerykaPołudniowa1,6,Australia–2,0,Antarktyda–2,0.
17
