Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ciedleniewpodręcznikachgeografii,wktórychodrębnerozdziałypoświęcono
osadnictwu.Takżewwieluinnychpublikacjachzzakresugeografiigłównynacisk
kładzionona„syntezy”geograficzne.Możnapowiedzieć,żewtymokresieformowały
siępodstawynowoczesnejgeografiiosadnictwa.
Należytunadmienić,żeporazpierwszypojęciegeografiijakonaukichorologicznej
pojawiłosięuStrabonawopracowaniupt.Geographiká,apóźniejznalazłoonoswój
konceptualnyrozwójwlicznychpracachAlfredaHettnera(1859–1941).Zwieluprac
Hettnera,zawierającychkoncepcjechorologicznewgeografii,należywymienićopraco-
waniez1927r.(DieGeographie...)orazpodręczniknaukigeograficznejz1940r.pt.
HandbuchderGeographischenWissenschaft.BadaniaikoncepcjeHettnerawpłynęłyna
licznychgeografówniemieckichorazwieluinnycheuropejskichiamerykańskich(np.
HartshorneR.,1939;SchaeferF.K.,1953).Debatynadnimitrwałynałamachwielu
publikacjiażdolatsiedemdziesiątychXXw.
Corazpełniejszeibogatszeinformacjezbieranezróżnychkrajów,społeczeństw
iczęściświatapoddanostudiomporównawczym,codoprowadziłodopowstaniam.in.
tzw.geografiiporównawczej,którejorędownikiembyłK.Ritter(1779–1859).
Metodaporównawczastałasięjednązgłównychmetodbadańgeograficznych
izczasemdoprowadziładowysunięcianaplanpierwszyzagadnieńregionalizacji
zjawiskgeograficznych(LeszczyckiS.,1975).
Opróczsyntetyczno-wyjaśniającegoopisuróżnychkrajówlubregionówzaczęłysię
także(wcelupodkreśleniaiwychwyceniapodobieństwiróżnicpomiędzyposzczegól-
nymijegoczęściami)próbyopisucałegoświata.Spowodowałotorozwójgeografii
ogólnejiregionalnej.Rozróżnieniena:geographiageneralis,którąmożnanazwaćgeo-
grafiąświataigeographiaspecialis,którąmożnanazwaćgeografiąregionalną,wprowadził
jużwpołowiewXVIIw.Varenius(BernhardtVaren)(1621–1650).Celem(Kiełczewska-
-ZaleskaM.,1969)stałosięwówczaszastosowaniesystematykipojęćizjawiskgeogra-
ficznych,klasyfikacjatychzjawiskipróbawyjaśnieniaichgenezy.Wtensposób
wgeografiifizycznejpowstałageomorfologia,klimatologia,hydrografiaitp.Podkoniec
XIXw.powstałatakżegeografiaczłowieka,którejtwórcąbyłF.Ratzel(1844–1904).
Wjejramachznalazłosięm.in.osadnictwo.Ratzelwopracowaniach(np.z1891r.)
zawarłpierwszeogólne,systematyczneujęciezjawiskzwiązanychzdziałalnościączło-
wiekaiwystępującychnapowierzchniZiemi,pokazałwpływczynnikówprzyrodniczych
iśrodowiskageograficznegonarozwójpaństwiichkultur,naorganizację,wygląd,
kształtirozmieszczenieosiedliludzkich.
Zperspektywypóźniejszychiobecnychbadańnadosadnictwemwynika,żeRatzel
iinnibadaczeztegookresupostrzegaliśrodowiskodeterministycznieiprzecenialiwpływ
elementówśrodowiskageograficznegonarozwójosadnictwa,jednakjegoprace(iwielu
innych)wywarłyogromnywpływzarównonageografięniemiecką,jakipozostałąeuro-
pejską.Przecenianiewpływuczynnikówprzyrodniczychnarozwójpaństwiichkultur,na
osadnictwoitp.nosinazwędeterminizmugeograficznego,zatemdopracF.Ratzlaiin.
deterministówgeograficznychnależyodnosićsiębardzoostrożnieikrytycznie.
DużywkładwbadaniaosadnictwawiejskiegowniósłAugustMeitzen(1822–1910),
którywopracowaniuhistoryczno-geograficznymoosadnictwieistosunkachrolnych
panującychwkrajacheuropejskichdowiódł,żetypiformyosadnictwazależąm.in.od
właściwości(etnicznych,kulturowych)różnychludów(MeitzenA.,1895).Stwierdziłon
13
