Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wgórach,np.obszardorzeczaMissisipiobniżasięśrednio0,4cm/100lat,aNizina
Wschodnioeuropejska-tylko0,03cm/100lat.
GdybypowierzchniaZieminiepodlegałaruchompionowymwskutekdziałania
czynnikówwewnętrznych,wówczaspowierzchniakontynentówzostałabyzrówna-
nadopoziomumorzawciągu20-25mlnlat.Procesyzewnętrzneiwewnętrzne,
zachodzącenapowierzchninaszejplanety,powodują,żeżadenjejfragmentnie
możebyćuznanyzastatyczny.Jestwręczprzeciwnie-każdyobszarpodleganie-
ustannymzmianom.
Wróżnychstrefachklimatycznychdenudacjęwywołujezwyklepewienokre-
ślonyczynnik.Naobszarachzlodowaconychbędątolodowceiwodypochodzące
zichtopnienia,anaobszarachpustynnych-wietrzenieorazdziałalnośćwiatru.
Naobszarachwilgotnychważnąrolęodgrywająwodypłynące.WPolscegłównym
czynnikiemdenudacyjnymjestdziałalnośćrzek.Zatem,przytakiejsamejbudowie
geologicznejijednakowejwysokościróżnychobszarówdenudacjabędzieprzebiega-
łaróżnie,wzależnościodklimatu.Wyróżniasięwzwiązkuztymtrzygłównetypy
denudacji:normalną(przebiegającąwklimaciewilgotnym),pustyniowąiglacjalną.
Niewszystkieprocesygeologicznemożnabezpośredniozaobserwować.Niemoż-
nazobaczyć,jaktworząsięgłębinoweskałymagmowe,niesposóbdostrzecmeta-
morfizmuskałwgłębszychczęściachskorupyziemskiej.Zuwaginatempoprocesów
orogenicznych,trudnoteżzauważyćpowstawaniegór.Wieleprocesówgeologicznych
jesttakpowolnych,żeichskutkówniemożnazobaczyćwciąguludzkiegożycia.
Wskałachskorupyziemskiejsązarejestrowaneprocesygeologiczne,które
zachodziływróżnychstadiachprzeszłościgeologicznejZiemi.Wedługprzedsta-
wionejprzezLyellazasadyaktualizmugeologicznego,wszystkieprocesyzachodzące
obecnienaZiemidziałałyiwprzeszłości.Poznajączatemwspółczesneprocesygeo-
logiczne,zachodzącenapowierzchniipodpowierzchniąnaszejplanety,przyczynia-
mysięjednocześniedopoznawaniajejprzeszłości.
WARTOWIEDZIEĆ
Środowisko,wktórymczłowiekżyjeiktóregojestelementem,zmieniasięrów-
nieżdziękijegodziałalności.Ingerencjaczłowiekawotoczeniespowodowaławiele
niekorzystnychzmian,zktórychnajważniejszejestzanieczyszczenieśrodowiska
wskutekemisjidogleby,wódipowietrzasubstancjipowstającychwróżnorodnych
procesachtechnologicznych.Efektemtegojestpodnoszeniesiętemperaturyna
Ziemi,zmierzającedoglobalnegoocieplenia.Globalneociepleniebędziemiałoka-
tastrofalnenastępstwadlaczłowieka.Poziomwódwoceanieświatowymznacznie
siępodniesiewskutektopnieniaarktycznychiantarktycznychlądolodów,zwiększy
siękontrastowośćklimatu,zmniejszysięprodukcjabiomasy.Towszystkomana-
stąpićwwynikunadmiernejemisjiprzezczłowiekagazówcieplarnianych,przede
wszystkimdwutlenkuwęgla,metanu,freonów,chlorowodoru.
Czyczłowiekprzyczyniasiędodrastycznychzmianklimatu?Zcałąstanow-
czościąniktniemożeodpowiedziećnatopytanietwierdząco,choćfaktemjest,że
35
