Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RODZIMOWIERSTWO
GNIAZDO
kilkadziesiątformjejimienia
7
.Wymieniękilkaznich:Jagaja,Jagabowa,Jegibaba,Jegiboba,
Jagiwowna,JagisznaczyJagaja-Babica.WśródCzechówiSłowakównajczęściejspotykaneimię
toJežibaba.CociekawenaMorawachzapisanoformęördögbaba,cojestpożyczkąwęgierską
(ördög-Ddiabeł”)
8
.WPolscewłaściwąnazwąludowąjestDBabaJędza”lubpoprostuDJędza”,
natomiastDBabaJaga”wramachpolskiejkulturytonajprawdopodobniejrusycyzm.Wnaszym
krajufunkcjonowałowieleformregionalnych,np.jędzonanaŚląsku,jędzyna
9
wWielkopolsce,
babojędzanaPodlasiu,czyjędza-bababądźjędzunkawDolnymNadsaniu
10
.Wjęzykupolskim
zbiegiemczasuterminDjędza”przeszedłzwyobrażeńdemonicznychnakobietykłótliwe.
PrawidłowapisowniatoDBabaJaga”lubDBaba-Jaga”jakonazwawłasnapostacimitycznej,aDbaba
jaga”lubDbaba-jaga”jeślistosujemyjakoprzezwisko.UKurpiówDbaba-jędza”tonazwazabawy
zbliżonejdozabawywchowanego.NazwętęzapisujesięprzyużyciuliteryDę”zdwiemakropkami
nagórzezgodniezzapisemdialektukurpiowskiegoopracowanymprzezprof.JerzegoRubacha
w2009roku.Wymowęmożnaodsłuchaćwinternetowymsłownikukurpiowsko-polskim.DRaz,
dwa,trzy-BabaJagapatrzy…”tozkoleiznanadziecięcaformułkapodczaszabawywchowanego.
USłowianPołudniowychpojawiasiępodimieniemBabaRogaiwyróżniapojedynczymrogiem
wyrastającymzczoła.Takliczneformyimieniaiwszechsłowiańskaznajomośćkryjącejsiępod
nimipostacidowodząpośrednioarchaicznościwyobrażeńdotyczącychBabyJagi.Niekiedy
wbajkachniepadawogóleimięDBabaJaga”lubzbliżoneitylkojakiśszczegółpozwalanamsię
domyślać,żeoniejmowa.Przykładowowbajcept.DSzczapka”występujewiedźmaCzuwilicha
11
,
którazamieszkujewchatcenakurzejnóżceitenwłaśnieatrybutorazpodejmowaneprzeznią
działaniakażąwidziećwniejBabęJagę.
Wygląd
Tym,coodrazuzwracauwagęibudziokreśloneemocje,jestwygląd.Niedotyczytooczywiście
wyłącznieBabyJagi,alewjejprzypadkuopisywyglądustająsięwręczistotnymelementemnarracji
iwskazówkącodopełnionejprzezniąroli.DPrzyjmujeonazwyklepostaćstarejibrzydkiejwiedźmy”
12
.
Wtejczęściartykułuopiszęprzedewszystkimwyglądbajkowy,awpodrozdzialeDWierzenia”zajmę
sięobrazemwynikającymzwierzeńludowych.Wyobrażenialudowemiałyznaczącywpływna
formyliterackie,azarazemformyliterackiezczasemcorazczęściejoddziaływałynawyobrażenia
ludu.BabaJagaczęstojestopisywanajakopostać,któracałąsobąwypełniawnętrzeswejchatki.
ZdaniemWładimiraProppaoznaczato,żechatkajestniewielka,albowiemBabaJaganiejest
opisywanajakowielkolud.Bajkowemunarratorowizupełnietonieprzeszkadzaprzedstawiaćscenę,
wktórejbohaterjestgoszczonyispożywaucztęwchatce,zupełniejakbyrozmiarbyłwzględny.
Bajkipodają:DZprzodugłowa,wjednymkącienoga,wdrugimdruga”orazDNapieculeżyBaba
Jaga,kościananoga,sięgazkątadokąta,noswrósłwsufit
13
”,atakżeDgębaszpetna,nogikoślawe”
14
.
DKościanaNoga”tojedenznajczęstszychjejrosyjskichprzydomków.Nawiązujedojejstatusu
granicznegomiędzytym,atamtymświatem.Możnapowiedzieć,żejednąnogąznajdujesięwtym
świecie,ajednąwzaświatach.Rzadkojejnogęokreślasięinaczejiopisujesięjakoglinianą
15
.Rosyjska
7Tamże,s.8
8Tamże,s.9
9
B.iA.Podgórscy,Wielkaksięgademonówpolskich.Leksykoniantologiademonologiiludowej,WydawnictwoKOS,Katowice2005,s.2
19
10W.Gaj-Piotrowski,DuchyidemonywwierzeniachludowychzokolicStalowejWoli–RozwadowaiTarnobrzega,PolskieWy-
dawnictwoLudoznawcze,Wrocław1993,s.91
11
L.Suchanek(red.),RosyjskiebajkiludowezezbioruAleksandraAfanasjewa,PolskaAkademiaUmiejętności,Kraków2001,s.83
12A.Szyjewski,dz.cyt.,s.181
13W.Propp,Historycznekorzeniebajkimagicznej,WydawnictwoKR,Warszawa2003,s.69
14W.Propp,Morfologiabajkimagicznej,Nomos,Kraków2011,s.97
15Tamże,s.9
6
