Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RODZIMOWIERSTWO
GNIAZDO
Jakwspominałem,BabaJagaczęstowopisachwypełniacałewnętrzechatki.Wielewskazujenato,
żegranicznycharakterchatkipozwalapostrzegaćjąpoprostujakogróbBabyJagi.Gróbpośredniczy
wdocieraniudotamtegoświata.WinicjacjibardzoważnymelementemjestDsymboliczna”
(choćdlawierzącychcałkiemdosłowna)śmierć.Bohatermusinaswójsposóbumrzeć,abymócsię
dostaćdokrólestwaDzasiedmiomagórami,zasiedmiomarzekami”,musiprzynajmniejtymczasowo
przyjąćstatuszmarłego.Docieratamabywykonaćważnezadanielubpozyskaćprzedmioty
niezbędnedojegowykonaniawświecieżywych.Tosamowsobienasuwamyśloszamanistycznych
podróżachduchowychdoinnychświatów.Istniejetakżeinterpretacjanaturalistycznachatki
nakurzejnóżce,amianowiciezwyczajwieszaniaprochówzmarłychwskrzynkachnadrzewach
notowanyuazjatyckichsąsiadówSłowian.Takaskrzynkazawieszonanadrzewie,któregokorzenie
wystawałyzziemi,złatwościąmogłanasuwaćskojarzeniedomkunaptasiejnóżce.Odrzewach,
którychkorzeniewystająnp.zezboczywydmmówisię,żetodrzewaDkroczące”lubnaDkurzej
łapce”.UCzechówKosmaswymieniazkoleizwyczajstawianiaurnnasłupach.Wszystkotomogło
wpłynąćnawyobrażeniaochatceBabyJagi.Stałymelementemwydarzeńwchatcejestdomaganie
sięprzezprzybysza,abygonakarmićinapoić,czasemtakżepozwolićskorzystaćzłaźni.BabaJaga
nigdytegonieodmawia,ajeślizapomniodrazunakarmić,tosamajestnasiebiezła.Czasamiucztajest
gotowapomimoprzybyciabohaterapodnieobecnośćBabyJagi.Ówpokarmwydajesięniezbędnym
elementemprzeddalsząpodróżąnatamtenświat,jesttojedzeniezmarłych.Onopozwalaprzyjąć
żywemuprzekraczającemugranicęświatówstatusumarłego,ajegospożycieświadczyoodwadze
ideterminacjibohatera.ZdaniemWładimiraProppachodzioDwyobrażeniamagicznejstrawy
spożywanejprzezzmarłychnaichdrodzedozaświatów”
44
.Odnośnieznaczeniałaźniwprocesie
inicjacjiiewentualnychzwiązkachzBabąJagąwspominaMikołajJarmakowski,dopatrującsię
conajmniejpowierzchownegopodobieństwamiędzychatkąnakurzychnóżkachaprostądrewnianą
konstrukcjąłaźniorazskładaniempodniąofiaryzakładzinowejzkury.Ciepłołaźnisprzyjające
magicznymprzemianombudziskojarzeniezpiecem,wktórymBabaJagausiłujeupiecsweofiary
45
.
WśródinnychsiedliskBabyJagizdecydowanierzadziejwymienianychniżchatka,możnapodać:
zaczarowanąjaskinię,pałac
46
,podziemnypałac
47
orazpolegrochu
48
.
Wierzenia
Najstarszawzmianka,którabyćmożemówioBabieJadze,toopiszwyczajupraktykowanego
przezmatkiniemowląt,któryzapisałmnichcysterskiRudolfwXIIIwiekunaŚląsku:DWieczorem,
trzymającdzieckonaręku,stojąztyłuzadrzwiamiiwzywająleśnąbabę,którąnazywamyfauną,
abydzieckofaunypłakało,aichbyłospokojne”
49
.Podejrzenie,żemamydoczynieniazBabą
JędząniecouprawdopodabniazamawianiezapisaneprzezLudmiłęWinogradowąnaBiałorusi,
którepoleganawzywaniuBabyJagi,abyuspokoiładzieckocierpiącenabezsenność
50
.
Wdrukuz1570rokupt.DPostępekprawaczartowskiegoprzeciwnarodowiludzkiemu”wgronie
diablicwymienionajestJędza
51
.WDWykładziekatechizmukościołakrześcijańskiego”z1579roku
czytamy:DSąróżnerodzajediabelskie,bowidomisąziemscyskryatkowie,domoweubożęta,leśni
satyrowie,wodnitopcowie,górnejędze,powietrzniduchowie,rozmaicigeniuszowie,morscy
44Tamże,s.68
45
M.Jarmakowski,Cieplica–prasłowiańskiszałaspotów[w:]Gniazdo.Rodzimawiaraikulturanr1(18)/2017,AgencjaINVINI,Warszawa2017,s.23
46B.iA.Podgórscy,dz.cyt.,s.218
47LucjanSuchanek(red.),dz.cyt.,s.121
48B.Uspienski,dz.cyt.,s.161
49B.iA.Podgórscy,dz.cyt.,s.264
50A.Johns,dz.cyt.,s.60
51B.Baranowski,Wkręguupiorówiwilkołaków,WydawnictwoŁódzkie,Łódź1981,s.165
10
