Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RODZIMOWIERSTWO
GNIAZDO
poziemiodpychającsiętłuczkiemlubstęporem,śladyzasobązamiatabrzozowąmiotłą25.
Proppstwierdził,żewopisachbajkowychnigdyniezdarzasię,abyBabaJagachodziła
26
.
Istotnie,niemalniespotkamysięztakimbezpośrednimstwierdzeniem,jednakwbiałoruskiej
bajcept.DTyci-Tyciutki”BabaJaga-Łamagaposiadawstajnitrzykozły,naktórychjeździścigając
bohateraipoganiającjeżelaznymtłuczkiem.Zakażdymrazem,gdybohaterzniąwalczy,jeden
zkozłówginie,aonajestzmuszonadługądrogępowrotnądzielącająodchatkipokonaćnapiechotę
27
.
WyjątkowomożemysięteżspotkaćzBabąJagątańczącądoakompaniamentuskrzypiec
28
.
Wbajcept.DNiedźwiadek,Wąsal,WaligóraiWyrwidąb–Siłacze”Baba-Jagaprzybywazpodziemi.
Najpierwziemiasięwybrzusza,poczymwydobywasięzniejkamień,aspodkamieniawychodzi
wiedźma.TużprzedjejprzybyciemDzaszumiało,zawirowało,woczachzrobiłosięzielono”
29
.
MariaMorewnadowiedziałasięodKościeja,żeBaba-JagaDmatakąkobyłę,naktórejoblatujeświat
dokołakażdegodnia”
30
.SposobyprzemieszczaniasięBabyJagisąwięcróżnorodne.
Siedlisko
PodstawowymobszaremdziałaniaBabyJagijestlas,najczęściejopisywanyjakociemnyigęsty
31
.
Wwierzeniachlasstanowiprzestrzeńoddzielającąnaszświatodzaświatówalbosamwsobie
stanowizaświatyjakoprzestrzeńniezagospodarowana(anekumena).Lastomiejsce,wktórym
przebywająduszeumarłych.Jestteżmiejscemświętejizarazemgroźnejteofanii(objawieniamocy
BogówiBogiń).Ztegopowodustajesięmiejscempraktykreligijno-magicznychwymagających
dyskrecji(np.inicjacjamłodzieży,czarymiłosne).Dawniejcmentarzelokowanoobowiązkowo
zdalaodmiejscowości,częstozalasem,anajchętniejdodatkowozastrumieniemlubrzeką.
Nawsiachjesttowidocznedodziś,natomiastmiastaprzeważniewchłonęłyjużoddalonedawniej
cmentarze.Pozawyjątkowymisytuacjami(np.dniamiświątpoświęconychzmarłym)żywistarają
sięnienadużywaćkontaktuzezmarłymi.Zjednejstronylicząnaichwsparcie,costarająsięsobie
zapewnićwypełnianiemostatniejwoliczycyklicznymioznakamipamięciitroskiozmarłych.
Zdrugiejstronyobawiająsięichniszczącegowpływumagicznegozwiązanegoześmiercią,
przedczymchroniąlicznetabu.Ambiwalentnystosunekdozmarłychprzenosiłsiętakżenaosoby
żyjącesamotnie,zdalaodspołeczności,takiektórewpewnymsensieDumarły”dlawspólnoty
izktórymikontaktbyłlimitowanyorazrządziłsięswoimiprawami(np.pustelnicy,budnicy,
znachorki).Mowatakżeotych,którzywiedliinnytrybżycianiżosiadławiększość,gdyżwędrując
przekraczalilasyiinneterenyrozdzielająceludzkieosiedla(np.dziadowiewędrowni,Cyganie,
grajkowie,pasterze,anawetkowalewykonującyzawódwwieluwsiach).Wszelkainnośćbyłaszybko
zauważanaiwpływałanaprzypisywanietakimosobompewnejrolimagicznejorazmediacyjnej
ztamtymświatem(np.przekazywaliwieścizdaleka).Zpewnościąmiałototeżwpływnarozumienie
BabyJagi(osamotnionejipodróżującej)orazinnychistotbytującychnagranicyświatów.
Opis,któryJagodaKurekzastosowaławobecDziewanny,oddajedośćwiernietakżecharakterBaby
Jagi:DDzikiejŁowczyniniemożnaujarzmić,nagiąćdozasadżyciaspołecznego,aniinnegosystemu
stworzonegoprzezludzkiumysł,nierespektujeżadnychprawizasadcywilizacji–onajestwcieleniem
prawadzikiejprzyrody”
32
.
25L.Suchanek(red.),dz.cyt.,s.78
26Tamże,s.70
27
S.Ulicki(tłum.),BaśnienarodówZSRR.BaśnieUkrainy,BiałorusiiMołdawii,WydawnictwoTPPRDWspółpraca”,Warszawa1987,s.70
28W.Propp,HKBM,s.109
29L.Suchanek(red.),dz.cyt.,s.119
30Tamże,s.162
31W.Propp,HKBM,s.54
32J.Kurek,Dziewanna–ognistyaspektarchetypuDzikiejKobiety[w:]Gniazdo.Rodzimawiaraikulturanr1(20)/2020.Wydaw-
nictwoAsPik,Chomęcice2020,s.9
8
