Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nr2(21)|2020
RODZIMOWIERSTWO
Chatkanakurzychnóżkach(lubjednejkurzejnóżce)stoiwśrodkulasulubnaskrajulasu
33
,którego
niemożnaprzekroczyć,gdyżjesttakgęsty.BohaterzmierzającydokrólestwaDzasiedmiomagórami,
siedmiomarzekami”,którebadaczezgodnieinterpretująjakoobrazzaświatów,musiprzybyćdochatki
iuzyskaćzgodęBabyJaginaprzejścienadrugąstronę.Częstopodpewnymiwarunkami.Czasamijest
zmuszonypokonaćjąwwalce.Bohaterzastajechatkęstaleobracającąsięwkółkonakurzejstópce
34
lub
odwróconąwstronęgęstegolasu,cowobydwuprzypadkachuniemożliwiawejściedoniej.Konieczne
jestużyciezaklęcia,którewystępujewróżnychodmianach,np.:DChatko,chatko!Obróćsiędolasu
tyłem,adonasprzodem!”
35
lubDChatko,chatko!Stańjakwprzódy,tyłemdolasu,przodemdomnie”
36
alboDStań,chatynko,raz,dwa,trzy,obróćkumnieswojedrzwi!”
37
.Zdarzająsiętakżeopisy,wktórych
chatkaniemaokienanidrzwi,aBabaJagadostajesiędoniejprzezkomin.Rzadziejchatkamoże
takżestaćna:koguciejgoleni,nakogucichgłówkach,nabaranichróżkach,napsiejgoleni,napiętkach
wrzecionowych
38
.WedługZygmuntaKrzaka:DJejponuremieszkaniepełnejestelementówchtoniczno-
infernalnych,świadczącychobestialskichmorderstwachdokonywanychnaprzybyszach.Wiedźmie
zwykletowarzysząkot,kruk,sowa,wąż”
39
.Zpewnościąnajbardziejrozbudowanyopisotoczeniachatki
zawierabajkaznanapodtytułami:DPięknaWasylisa/WasylisaPięknolica/WasylisaMądra”
40
:DPłot
wokółniejbyłzludzkichpiszczeli,napłociesterczałytrupieczaszki;zamiastpalikówuwrót–ludzkie
nogi,zamiastskobli–ręce,zamiastzamka–ustazostrymizębami.(...)Nastałanoc.Aleciemnośćnie
trwaładługo:wewszystkichoczodołachczaszeknapłociezaświeciłyoczyicałąpolanęzalałajasność,
jakwpołudnie”
41
.WbajceDMariaMoriewna”dookoładomuBabyJagiznajdujesiędwanaściesłupów,
anajedenastuznajdująsięgłowyludzkie.Dwunastysłupczekanagłowębohatera
42
.
Proppuznał,żewprzeciwieństwiedokościanejnogiuBabyJagi,zwierzęcenogichatkisącechą
pierwotną.Mająbyćwspomnieniemchatkiinicjacyjnej,którauwieluludówpierwotnychjakocałość
reprezentowałazwierzę,którepodczasinicjacjipożerakandydatanaczłonkadanejgrupyspołecznej
lubkandydatadostanudojrzałego.Następniewtakiczyinnysposóbwydalago(np.symbolicznie
wypluwa)jużjakonowegoczłowieka,jesttomotywinicjacyjnypowtarzającysięnacałymświecie.
Chatkanakurzychnóżkachzachowujesięjakżywaistota,możesięporuszać.Wartozaznaczyć,
żeczęśćwątkówzwiązanychzBabąJagąnosiznamionawskazującenapochodzeniesprzednastania
eryrolniczej,czylizczasówgospodarkizbieracko-łowieckiej
43
.Samebajkimagicznetorefleksy
niezwyklestarychmitów,oczywiściewdużejmierzeprzekształcone,leczsilnykonserwatyzmpokoleń
narratorówpozwalajeszczeodnaleźćnajstarszepokładywierzeńiobyczajów,zwłaszczaporównując
jedowciążistniejącychustrojówiwierzeńludówżyjącychgłówniezezbieractwaiłowiectwa.
33W.Propp,HKBM,s.57
34L.Suchanek(red.),dz.cyt.,s.86
35Tamże,s.119
36Tamże,s.89
37S.Ulicki(tłum.),dz.cyt.,s.61
38A.Johns,dz.cyt.,s.155
39Z.Krzak,Odmatriarchatu
dopatriarchatu,Wydawnictwo
TRIO,Warszawa2007,s.372
40P.Williams(tłum.),Traditional
RussianFairyTales(Reflected
InLacquerMiniatures),
YarkyGorodArtPublishers,
41
42Tamże,s.162
43W.Propp,HKBM,s.115
L.Suchanek(red.),dz.cyt.,s.78
SanktPetersburg2017,s.77-83
Ilustracja:MałgorzataPowroźnik
9
