Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dominikanie
WIEKXIII
23
23
minorytóweliminowałopredykantówiviceversa.SukcesmendykantówwPol-
scebyłmożliwydziękitemu,żetkwilioniwcentrumdokonującychsięzmian
–reformmiejskich,reformyKościołaorazżekorzystalizprotekcjiksiążątpa-
nującego(choćrozbitegonagałęziedzielnicowe)roduPiastów.Dowodzitych
powiązańznacznaliczba,60–70,pochówkówpiastowskichwkościołachfran-
ciszkanówiklarysek27.ZbliżonasytuacjabyłazresztąwXIIIwiekuwinnych
krajach,zwłaszczaperyferyjnychiopóźnionychwrozwoju,naprzykładwBre-
tanii.KontrastowałotoszczególniezWłochami,gdziebazęruchumendykanc-
kiegostanowiłymiasta.Doczasuokrzepnięciastruktururbanistycznychbracia
żebrzącypozostawaliwzależnościreligijno-społecznejodksiążęcychfundato-
rów.UwidaczniałosiętozwłaszczanaŚląsku,gdzieklasztorypowstawałyna
terenachmiejskichbędącychjurydykamilubpodmiejskichnależącychdoksię-
cia.Fundowanozatemklasztorwmieście,alenaplacuwyłączonymspodjego
władzyizwyklepołożonymnauboczu.Takwięclokalizacjaklasztorówwyni-
kałanietylkozpotrzebewangelizacyjnych,lecztakżezksiążęcegocharakteru
fundacji.Pojejdokonaniuszczodrobliwośćraczejsięzmniejszała.
Ascetycznyprogramipraktykaarchitektonicznamendykantówniemiały
wPolscetakostentacyjnegowyrazuiznaczenia,jakwkrajach,gdziegotyk
rozwinąłsięwpełnioszałamiającegobogactwaprzestrzennego,konstrukcyjne-
goidekoracyjnego.Wwarunkachpolskichtakieprzeciwieństwomogłastano-
wićconajwyżejarchitekturacysterska,choćprzecieżtoonamiałaodrzucić
przepychbenedyktyńskiegoromanizmu,apotemgotykukatedralnego.
Dominikanie,podobniejakcystersi,niemieliustalonegoponadregionalne-
goschematuprzestrzennego28.Kościołybyływzględniejednolitewobrębie
prowincjizakonnych,międzyktórymiodpoczątkuistniałyznaczneróżnice
wynikającezwpływutradycjikrajowych.Przyczynaniejednolitościkształtu
przestrzennegoleżaławbrakuodpowiedniegoustawodawstwazakonnego
wzakresiesztuki,zlecaniuwykonawstwabudowniczymświeckim,przede
wszystkimzaświdealeubóstwa,wyrzeczeniasięwłasnościindywidualnej
iwspólnotowej.Nowyetosmiejskiejdemokratycznejformacjisprzeciwiałsię
27K.Jasiński,FranciszkańskiepochówkiPiastów,[w:]FranciszkaniewPolsceśredniowiecznej,
cz.2–3,Franciszkanienaziemiachpolskich,red.J.Kłoczowski,Kraków1989,s.177–194.
28A.Grzybkowski,WczesnogotyckikościółiklasztordominikańskiwSieradzu,Warszawa
1979,s.60–62;idem,EarlyMendicantArchitectureinCentral-EasternEurope.TepresentStateof
Research,„ArteMedievale”1,1983,s.135inast.;idem,Dominikanie,sztuka,[w:]Encyklopedia
katolicka,t.4,Lublin1985,s.78–82;W.Schenkluhn,ArchitekturderBettelorden.DieBaukunst
derDominikanerundFranziskanerinEuropa,Darmstadt2000,s.27,239–240.
