Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
WiekXIII
narzucaniuposzczególnymkrajomiregionomjednolitegowzorca.Mimoróż-
nychtypówprzestrzennychiczłonówstrukturalnychprzeważnieprostefunk-
cjonalniekościołyłączyskromnycharakterorazprzestrzenność.Zasadaubó-
stwaiutrzymywaniasięzjałmużnyprzełożyłasięrównieżnaarchitekturę.
Wkościołachdominikanówprowadziłotodozredukowaniagotyckiegosyste-
mufilarowo-skarpowego,wież,transeptu,ambitu,awewnętrzudorezygnacji
zestrefytriforiumipozostawieniasamychpłaszczyznściennych.Rezygnacja
zformkatedralnychantycypowaławspółudziałmendykantówwkształtowaniu
gotykuredukcyjnego.
PierwszeplacówkidominikańskiewPolscebyłyosadzaneprzyprzekaza-
nychimkościołachparafialnychczynawetinnychzakonnych.Takbyłownaj-
wcześniejszychklasztorach–wKrakowie,Sandomierzu,Wrocławiu,Gdańsku,
Głogowie,Poznaniu.Najstarszewłasneinwestycjedominikanów,poświadczone
źródłowo,przynajmniejpośrednio,możnawiązaćz2.połowąlat30.XIIIwie-
ku.NajstarszypoświadczonyźródłowokościółdominikańskiwPolsce–płocki
–konsekrowanow1234roku.Donawyprzylegałprostokątnychóroniezna-
nym,alezapewnestropowymprzekryciuinieustalonejdługości,sklepionabyła
tylkozakrystia29.Wlatach30.XIIIwiekuwGdańskuiWrocławiudootrzyma-
nychsalowychkościołówdominikaniedostawiliwydłużoneprezbiteria,przy
czymrozbudowagdańskiegokościołaobjęłatakżetransept,dodanogoteżnieco
późniejwkościeleweWrocławiu.
TypowymkościołemmendykanckimwPolscebyłazwyklestropowasala
zwyodrębnionym,prostokątnymzasklepionymchórem.PróczPłockatakie
dominikańskieświątyniewzniesionoweWrocławiu,Raciborzu,Poznaniu
(il.6)iSieradzuwlatach40.i50.XIIIwieku30.Tylkowdwóchnajwiększych
miastachMałopolskiprzyjętoukładytrójnawowe:wSandomierzubazylikę
(lata30.),wKrakowiepseudohalę(2.połowaXIIIwieku,il.7).Korpussan-
domierskikwalifikowanybywatrafniejakojeszczeromański,alejegoukład
przestrzennymaodpowiednikimendykanckie(wprawdzieniecopóźniejsze)
wBazylei,ZurychuiWürzburgu31,genezędekoracjiceramicznejnatomiast
widzianooddawnawpółnocnychWłoszech,jakkolwiekdotychczasnieuda-
łosięwskazaćkonkretnychźródeł.Przykładbazylikisandomierskiej,dosta-
29R.M.Kunkel,ArchitekturagotyckanaMazowszu,Warszawa2006,s.30–31,44.
30A.Grzybkowski,Wczesnogotyckikościół...,op.cit.,passim.
31W.Schenkluhn,op.cit.,s.139,141.(Autorniecobałamutniereferujeliteraturępol-
skojęzyczną).
