Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ideologicznegokryzysurosyjskichŻydówiróżnychpróbjegoprzezwycię-
żenia,wśródktórychjednozgłównychmiejsczajmowałkształtującysię
odkońcaXIXwiekużydowskiruchnarodowy,wszczególnościsyjonizm.
KimwięcbyłLilienblumijakpowyższeczynnikiwpłynęłynajegolosy?
DzieciństwoimłodośćwKiejdanach
MoszeLejbLilienblum1przyszedłnaświat22października1843rokuwKiej-
danach,leżącychwodległościokoło50kilometrówodKownanaLitwie.Sta-
nowiłyonenajpierwdobrarodoweRadziwiłłów,anastępniezostałyodzie-
dziczoneprzezpotomkówinnejrodzinyszlacheckiej,Czapskich.Wdawnej
Rzeczpospolitejbyłtojedenzważnychośrodkówreformacji.Wczasach
Lilienblumamiastonadalcharakteryzowałosięzróżnicowaniemreligijno-
-kulturowym.Mieszkalitureprezentanciróżnychwyznańchrześcijańskich:
katolickiego,prawosławnego,ewangelicko-augsburskiegoorazewangelicko-
-reformowanego2.ŻydziosiedlilisięwKiejdanachnapoczątkuXVIwieku
ipodlegalibezpośredniojurysdykcjimagnackiejRadziwiłłów.Odgrywali
ważnąrolęwfunkcjonowaniugospodarczymmiasta,zajmującsięzarów-
nohandlem,jakirzemiosłem.Ichsytuacjauległapogorszeniupodczas
wojenpolsko-szwedzkichwXVIIwieku,anastępniepodczaswojenrosyj-
sko-szwedzkich;zresztąkażdekolejnedziałaniazbrojne(naprzykładkam-
panianapoleońska,powstanielistopadowe)pozostawiałyswójśladnażyciu
mieszkańców.Miastoijegoludnośćzostałytakżedotknięteprzezpożary
iepidemie.NapoczątkuXVIIIwiekużydowskagminawKiejdanach,licząca
ok.4300członków,byłatrzeciącodowielkościnaLitwieiŻmudzi.Podob-
niejakWilno,byłtoośrodekmitnagdyzmu–ukształtowanegowłaśniena
Litwienurtużydowskiejortodoksji,opozycyjnegowobecpowstałegowcześ-
niejpietystycznegonurtuchasydyzmu.WwynikurozbiorówKiejdanystały
sięczęściąCesarstwaRosyjskiego,alokalnychŻydówobjęłoprawonowego
państwa,odczuwaneczęstojakoopresyjne(naprzykładpobórżydowskich
rekrutówdowojskacarskiego).WXIXwiekumiejscowośćotwierałasięna
nowoczesność:zaczęłydocieraćtunoweprądyideowe,awdrugiejpołowie
stuleciapojawiłasiękolejżelazna.Przedpierwsząwojnąświatowąliczba
ludnościżydowskiejwKiejdanachsięgała7000osób3.
1
Nazwisko„Lilienblum”niebyłojegorodowym,przyjąłjedopieropóźniej;zob.L.Simon,MosesLeib
Lilienblum,Cambridge1912,s.5.Wwieluźródłachprzewijasięnazwisko„Sneper”,aleniejestpewne,
czypochodziłozestronyojca,czymatkipisarza;por.J.Klausner,Historiaszelha-sifrutha-iwritha-cha-
dasza,t.4,Jeruszalajim1953,s.197;A.Pik,RebCwiha-Chawtan.AwirebMoszeLejbLilienblum,„Dawar”
1935,15lutego,s.6.Oileniezaznaczonoinaczej,danebiografcznedotycząceLilienblumaprzytaczane
sąnapodstawiejegoautobiografi.
2
Kiejdany,[w:]SłownikgeograficznyKrólestwaPolskiegoiinnychkrajówsłowiańskich,red.F.Sulimierski,
B.Chlebowski,W.Walewski,t.3,Warszawa1882,s.17–19.
3
Kejdan.Seferzikaron,red.J.Chrust,TelAwiw1977,s.13–37.
X
Wstęp
