Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PLATON
111
żedobro,któregoideaprzewyższanawetideęistnienia,jestwszelkiegoistnieniaosno-
wą.DobrojestpoczątkiemikońcemwsystemiePlatona:jestpierwszązasadą,wedle
którejpowstałświat,iostatecznymcelem,doktóregodąży.
3.N
AUKAOPAŃSTWIE
.Konkretnezadaniaczłowiekaobjawiająsięwpełnijwe-
długPlatonajniewżyciujednostkowym,leczwspołecznym.Przetoszczegółyswej
etykirozważałnatleteoriipaństwa.Wszakżeniepaństwa,jakiejestrzeczywiście,
alejakimbyćpowinno.Tematbyłnowy:teoriapaństwa,jakąbudowaliprzedtemGrecy
(np.sofiści),trzymałasięstosunkówrzeczywistychidążyłaconajwyżejdozracjonalizo-
waniaśrodków,aleniestawiałapaństwucelów.Platońskazaśteoriapaństwa,wyłożona
wPaństwieiPrawach,byłanormatywnąteoriąpaństwa„najlepszego”,skonstruowanąwe-
dleideidobraisprawiedliwości.
a)Państwonajlepszewinnodążyćdozaletnajwyższychiwłaściwychideom;zata-
kiePlatonuważałpowszechnośćistałość.Maprzetopowodowaćsięnieindywidualny-
mipomysłamiiaspiracjami,leczogólnymizasadami;programPlatonanieuwzględniał
teżróżnorodnychwarunków,wjakichpaństważyją,iróżnorodnychtemperamentów,
jakiemająludy;byłjedendlawszystkich,niepodlegałaniprzystosowaniom,anirozwo-
jowi.Odobywateliwymagałstałościwsposobiemyśleniaiodczuwania;poeci,którzy
podlegająnaogółzmiennymuczuciom,aprzezsztukęswojąmogąwtymduchuod-
działywaćnainnychobywateli,powinnibyćwydalenizdoskonałegopaństwa.Uni-
wersalnycharakterbyłtedypierwszącechątejteorii.
b)Państwodoskonałemajedencelobowiązującywszystkich;niejestdopuszczal-
ne,abykażdyobywateldążyłnaswojąrękędoswojegodobra.Państwomabyćzbudo-
wanejakorganizm,awnimkażdyma„robićswoje”,toznaczyto,czegoodeńwyma-
gawspólnycelwszystkich.Częścipaństwamuszązależećodcałości,aniecałośćod
części:wtedytylkobędziewnimład.
c)Państwomusibyćopartenawiedzy;bo,abydobroczynić,trzebadobroznać.
Państwobędziedoskonałedopiero,gdynatronachznajdąsięprzedstawicielenajwięk-
szejwiedzy,filozofowie.Takiebyłointelektualistycznehasłotejteoriipaństwa.
d)Dopaństwamogąnależećtylkoci,którzysądlańpotrzebni;potrzebnizaśsą,
opróczwładców-filozofów,strażnicypaństwa,tojestwojsko,orazwykonawcyniezbęd-
nychprzedmiotówmaterialnych,tojestrzemieślnicy.Każdaztrzechgrupmainneza-
daniaimusiprzetożyćwinnychwarunkach;tworzyzatemoddzielnystanspołeczny.
Państwoidealnemawięcbyćstanowe.Trzystany,któredońnależą,odpowiadają
trzemczęściom,zktórychskładasiędusza;istniejebowiemścisłaanalogiamiędzypań-
stwemajednostką.Częścipaństwapowinnymiećtesamecnoty,coczęściduszy:cnotą
władcówjestmądrość,strażnikówjmęstwo,rzemieślnikówjpanowanienadsobą.
Gdykażdystanczyniswoje,wtedypowstajeharmonijnyustrójpaństwa:ustrójspra-
wiedliwości.Częścipaństwa,jakczęściduszy,niesąsobierówne:funkcjawładcówjest
wyższaodfunkcjistrażników,astrażnikówodrzemieślników.Tworząwięcmiędzysobą
hierarchięiidealnepaństwomusibyćhierarchiczne.
