Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ARYSTOTELES
123
przekonanie,nieuznającebytusamoistnegopozarealnymirzeczamiizrywająceprzez
tozPlatońskimidealizmem,byłozasadniczymzałożeniemArystotelesa.
Wynikałozeńdokładniejszeokreśleniezadania„pierwszejfilozofii”:maba-
daćbytsamoistny,awięcjrealnerzeczy;maustalićichpowszechnewłasno-
ściiskładniki.
3.F
ORMAIMATERIA
.RozważanialogiczneskłoniłyArystotelesadorozróżnienia
wsubstancjachdwuskładników.Jeślibowiemwziąćjakąśjednostkowąsubstancję,np.
jakiegośokreślonegoczłowieka,topewnejegowłasnościwchodządopojęciaczłowieka,
dojegodefinicji,innezaś(np.to,żejestmałegowzrostu)dotegopojęcia,dojegodefi-
nicji,niewchodzą.Możnawięcinależyztegopunktuwidzeniarozbićkażdąrzeczna
to,cozawartejestwjejpojęciu,ito,cosięwtympojęciuniemieści;nato,conależy
dodefinicjiiconienależy.Jeszczeinaczej:nawłasnościogólnerzeczy,wspólne
jejzinnymirzeczamitegogatunku,inajejwłasnościjednostkowe.
Własnościpojęciowe,ogólne,gatunkowerzeczyArystotelesnazwałformą,apo-
zostałematerią.Isubstancjawjegoujęciurozpadłasięnaformęimaterię.Nazwanie
dwujejskładników„formą”i„materią”opartebyłonapewnejanalogiiztym,cosiępo-
tocznietaknazywa.Niemniej„forma”uArystotelesastraciłaswepierwotneznaczenie
izamieniłajenaprzenośne.WprzeciwieństwiedoformyprzestrzennejArystoteleswy-
tworzyłszczególneadziejowodoniosłepojęcieformypojęciowej.
IwpojęciumateriidokonałosięuArystotelesapodobneprzesunięcie.Materiaob-
jęłauniegoto,cowsubstancjiniejestformą:stałasięwięctym,cojestznaturynie-
uformowane,nieokreślone.Niestosujesiętodotego,cozwyklenazywasię„materią”,
jakbrązczymarmur.BrązimarmurjpowiadaArystotelesjniesączystąmaterią,lecz
uformowaną.Tylko„pierwsza”,czystamaterianiemawsobiejeszczeżadnejformyijest
rzeczywiścienieokreślona.Takpowstałoszczególneadziejowodoniosłepojęciematerii
jakonieokreślonegopodłożazjawisk.
Arystotelesutworzyłtedynowepojęciaformyimaterii.Aleniecałkowicieporzu-
ciłdawne:jakoprzykładymateriidawałjednakżebrązimarmur,ajakoprzykładformo-
waniajczynnośćrzeźbiarza.Toteżformaimateriabyłyuniegoprzedmiotemnowych
pomysłów,aletakżeniekonsekwencjiipowikłań.Arystotelespołączyłwynikidwuana-
liz:logicznejanalizysubstancjizjejanalizągenetyczną,rozważającąto,cosiędzieje,gdy
rzeźbiarzformujebrązczymarmur.Treśćpojęciasubstancjiutożsamiłzformą,jakąsub-
stancjauzyskiwaławrozwoju.Uczyniłtodlatego,żezarównoforma,jakpojęciesą
czynnikamijednościwrzeczach:rzeczy,jakkolwieksąmaterialniezłożone,majązawsze
jednąformęijednopojęcie.Swejnieokreślonejmateriiprzypisywałmimowszystko
bardzookreślonewłasności.Mianowicie,żejestpodłożemzjawiskiwszelkiejich
przemiany,żejesttym,zczegosubstancjesąutworzoneicotrwa,gdysubstancje
ulegajązniszczeniu(gdyposągjestroztrzaskany,formajegoulegazniszczeniu,alema-
teriatrwa);jestteżmateriatym,cowsubstancjijestwielością,różnorodnością,podziel-
nością(bozformymożepochodzićjedyniejedność).
