Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
124
DRUGIOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
Wcześniejsifilozofowietwierdzili,żesubstancjąjestmateria,Platonzaś,żesub-
stancjąsąidee.DlaArystotelesaanimateria,aniideaniebyłysubstancjami:natomiast
ijedna,idrugabyłyskładnikamisubstancji.Tobyłjegosposóbuzgodnieniaprzedplato-
nikówzPlatonem.Zmateriiprzedplatonicyuczynilikonkretnąsubstancję,ataksamo
Platonpostąpiłzideą.Tymczasemmaterianieistniejesamodzielnie,taksa-
mojaknieistniejąidee:wszystkotosąabstrakcje.Naprawdęistniejąjedyniekon-
kretnezespołymateriiiformy.TakibyłzasadniczypoglądArystotelesa,nazwa-
nypotem„hilemorfizmem”(odU
ãinjmateriaiuoÚÊ‹jforma).
’
4.I
STOTARZECZY
.Arystotelesmiałobaskładnikisubstancjizarównieniezbędne,
jednakżeniezarównieważne.Formabyładlańważniejsza:bopojmowałjąjakore-
alnyodpowiednikpojęcia,zupełnietakjakPlatonideętranscendentną.Izajęławjegofi-
lozofiitomiejsce,któreuPlatonazajmowałaidea.WyrosławrozważaniachStagirytyna
zasadniczyczynnikzarównopoznania,jakibytu.
A)P
RAWDZIWEPOZNANIE
jestnaturypojęciowej:wszakpojęcie,jakiemamyorze-
czy,anieprzypadkowejejpostrzeżenie,mówinam,czymtarzecznaprawdęjest:pozna-
jemyzrzeczyto,cozawartejestwjejpojęciu.Czylijpoznajemyjedyniefor-
mę.Byłatopierwszadoniosłakonsekwencjautożsamieniaformyzpojęciem.Dalejzaś
wynikałostąd,żemateriajestniepoznawalna.Zapewne,niedotyczytomaterii
pochodnych,marmuruczybrązu,alemateriapierwsza,którajestcałkowicienieuformo-
wana,jestteżiniepoznawalna.
B)I
STOTNYSKŁADNIK
rzeczystanowito,cowniejjestpojęciowe.Posągiemjesttyl-
koto,coposiadawłasnościnależącedopojęcia„posąg”;itetylkosądlaposąguistotne,
wszystkieinnesąprzypadkowe,możejemiećlubniemieć.Cozawartejestwpojęciu
ijestwłasnościącałegogatunku,tojeststałe,acostałe,toistotne.Zatemforma,jako
składnikpojęciowyrzeczy,jestichskładnikiemistotnym,jestnajważniejszączęściąsub-
stancji,jestistotąrzeczy(to
`t›n
~
’
ÓÂt
~
’
Ólt).Tobyładrugakonsekwencjautożsamieniafor-
myzpojęciem.
PrzezwyodrębnieniewrzeczachformypowstałotedywfilozofiiArystotelesapo-
jęcie„istotyrzeczy”i„cechistotnych”.Dawniejsifilozofowierozróżnialijuż
cechynależącedonaturyrzeczyicechy,którenienależącdoniejsąrzeczomkonwen-
cjonalnieprzypisywaneprzezludzi.Terazporazpierwszywśródcechnależącychdona-
turyrzeczyrozróżnionezostałycechymniejiwięcejistotne.Dwoistośćwwartościowa-
niuidejirzeczy,wprowadzonąprzezPlatona,Arystotelesprzeniósłdownętrzarzeczy.
5.P
RZYCZYNAICEL
.Wyjaśnieniawłasnościrzeczymożnaszukaćwczworakispo-
sób:odwołującsiębądźdoformyrzeczy,bądźdoichmaterii,bądźjeszczedoichprzy-
czynysprawczejlubcelu.Poznawszybowiemformęrzeczylubjejmaterię,przyczynę
lubcel,rozumiemyprzeztosamąrzecz.Forma,materia,przyczynaiceljto
byłydlaArystotelesa4zasadywyjaśniania(l
’
Ú¯l›,takżenazwanelt
’
t›lt,czyliprzy-
czyny).Znichdwiepierwszesąskładnikamirzeczyjczymżesądwiepozostałe?
