Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PITAGOREJCZYCY
61
czeniamniejnarzeczyposzczególne,awięcejnastosunkimiędzynimi,2)ogólniegrec-
kiego,aspecjalniepitagorejskiegołączeniasprawarytmetycznychzgeometrycznymi,
traktowanialiczbjakoprzestrzennych,3)odkrycia,żeustrójzjawisk,nawettaktajemni-
czychjakharmonia,zależnyjestodproporcjiiliczby.
Jestprzytymprawdopodobne,żepitagorejscyuczeniniesformułowaliswejsyn-
tezyprzedkońcemVw.,awówczasznanajużbyłateoriaatomistów.Cizapewneuto-
rowalidrogępitagorejczykom:twierdzilibowiem,żewrzeczachrealnesąjedynie
ichcechyilościowe.Ztwierdzeniatego,konsekwentnieutrzymanego,wypadło
pitagorejczykom,żerzeczyniemająinnychwłasnościpozageometrycznymkształtem;
itomogliwyrazićwsłowach„wszystkojestliczbą”.
Pitagorejczycynierozumieliliczbyjakoabstrakcji,leczrozumielijąjakoprze-
strzennąwielkość,jakorealnykształt:tozmniejszawdużymstopniuparadoksalność
tkwiącąwichtwierdzeniuokosmicznymznaczeniuliczby.Jakinterpretowalitoznacze-
nie?Zapewneistniaływśródpitagorejczykówróżneinterpretacje.Arystotelesre-
ferującichfilozofięwahałsięwwyrażeniach,nazywającliczbyto„składnikami”,to
„przyczynami”,to„wzorami”rzeczy.Wkażdymraziepitagorejczycyrozumieliliczbęja-
korealnąsiłęwprzyrodzie.WpojęciuwczesnychGrekówbytobjawiałsięnietylkotym,
żezajmujeprzestrzeń,aletakżetym,żejestczynny;wodaTalesaczypowietrzeAnaksy-
menesabyłyniebiernąmasą,leczczynnympierwiastkiem,którywywieradookołaswój
wpływ;taksamoiliczbapitagorejczyków.Podtymwzględemliczbapitagorejczyków
wcaleniewypadałazliniirozwojuwczesnejgreckiejfilozofii,jednakże(przynajmniej
winterpretacjipóźniejszychpitagorejczyków)wprowadzaładoniejnowymotyw:
pierwszyrazzaistotnyczynnikświatauznanazostałaniesamamateria,leczjmówiąc
językiemGrekówpóźniejszychjjejforma.
3.D
WOISTOŚĆBYTU
.Jończycy,którzyprzyjmowalimaterialnązasadęświata,mo-
gliprzypuszczać,żeonajednawystarczy;natomiastpitagorejczycyprzyjmujączasadę
formalnąmusieliprzyjąćodrazuzasadędrugą:boformamożeistniećjedyniewespół
zczymś,cojestformowane.Przyjmowalitedy,żewprzyrodzieistniejądwaczynniki:
kształtującyikształtowany,ograniczającyiograniczany.„Przyrodaiwszechświat,wszyst-
ko,cownimzawarte,zostałozestrojonezrzeczyograniczonychiograniczających”.
Czynnikiemkształtującymiograniczającymbyławłaśniedlapitagorejczykówliczba.
„Bezliczbybyłobywszystkobezgraniczne,niejasneiniepojęte”;wszystkobyłobybez-
kresem.Obokbezkresu,którydlaAnaksymandramiałsamzsiebiewytwarzaćprzyro-
dę,pitagorejczycyprzyjmowalidrugąniezbędnązasadę:granicę,liczbę.Przeszlido
dualizmu.
Dualizmkazałimdopatrywaćsięprzeciwieństwwewszystkichdziedzinach.
Zestawilinawetwykaz10najważniejszychprzeciwieństw:przedewszystkimgranica
ibezkres,następniezaśparzysteinieparzyste,jednośćimnogość,kierunekwprawo
iwlewo,pierwiastekmęskiiżeński,spokójiruch,liniaprostaikrzywa,światłoiciem-
ność,dobroizło,kwadratifigurapodłużna.
