Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PROTAGORASISOFIŚCI
75
odniegopowszechności,obiektywności,pewności,azarazemufali,żewiedzaludzka
tymwymaganiomsprosta.Terazzaśpostawafilozofówzmieniłasię:teoriesofistówby-
ływyrazemnieufnościdowiedzy,opiniaichozdolnościachpoznawczychczłowieka
byłaujemna,uważali,żewiedzazaledwiemożespełnićminimalnewymagania.
Idoszlidoczworakiegopoglądunapoznanie.Popierwsze,twierdzili,żeprawdę
poznajemytylkoprzypomocyzmysłów;dawalitymwyrazsensualizmowi.Na-
stępniegłosili,żeniemaprawdypowszechnej,boprawdajestdlakażdegoinna;tobył
ichrelatywizm.Prawdazaśjednegoczłowiekamawyższośćnadprawdądrugiego
otyletylko,oileposiadawiększąużytecznośćpraktyczną;tobyłpraktycyzm.Sądzi-
lizaś,żejesttojedyniewynikiemumowy,iżpewneprawdyuchodzązaobowiązujące
powszechnie;tobyłichkonwencjonalizm.
Inicjatoremtej„minimalistycznej”teoriipoznaniabyłProtagoras.Stannaszych
źródełniepozwalawszakżedokładnieosądzić,ilezdziałałonsam,ilejegonastępcy.
3.S
ENSUALIZMIRELATYWIZM
.Wbrewprzeważającymwśródgreckichfilozofów
tendencjomracjonalistycznym,Protagorasbyłsensualistą.Sensualizmzaśzaprowadził
godorelatywizmu:poznanienaszejestwzględne,skorojestopartenapostrzeżeniach,
boćpostrzeżeniatejsamejrzeczybywająuróżnychjednostekróżne.Jakajestprzyczyna
względnościpostrzeżeń?Czyjestnaturysubiektywnej,czyobiektywnej?Inaczejmó-
wiąc,czytkwiwumyślepostrzegającychjednostek,czyteżwpostrzeganejrzeczywisto-
ści?WumyślewidziałjąwspółczesnyProtagorasowiDemokryt.NatomiastProtagoras
pozostałwiernygreckiemuprzekonaniu,żewszelkiepoznaniejestbierneiżeumysł
możezawieraćjedynieodbicieprzedmiotówzewnętrznych.Ajeślitak,totakżeprzy-
czynawzględnościpostrzeżeńmusitkwićwpostrzeganejrzeczywistości:postrzeżenia
sąodbiciemrzeczywistości,więcjeślisąwzględne,towzględnamusibyćsamarze-
czywistość.
Wytwarzałotoniezmiernieparadoksalnąkoncepcjęrzeczywistości.„Wszystko”
jmówiłProtagorasj„cojestzjawiskiemdlaludzi,toistnieje”.Zjawiskasąróżno-
rodneiwzględne,więcróżnorodnaiwzględnajestrównieżrzeczywistość.Jestto
możliwedziękitemu,żemateria,stanowiącajejpodłoże,możeprzybieraćróżnepo-
stacie,posiadaniejednąnaturę,leczwieleróżnychisprzecznychnatur;jestwszyst-
kimtym,cosiękomukolwiekzjawia.Najbardziejrozbieżnesądyorzeczywistościsą
możliweiwszystkiesąrównieprawdziwe:bo,jaktowynikałozzałożeńProtagorasa,
rzeczywistośćposiadawłasnościrozbieżneiwręczsprzeczne.Protagorasnieuchylił
sięodtejkonsekwencjiipojmowałrzeczywistośćjakoniezgodnązzasadąsprzecz-
ności.Byłtowyniknaturalnydlamyśliciela,którychciałpołączyćskrajnysensualizm
zrealistycznympojmowaniempoznania.Względnośćumysłowegopoznaniaprze-
szłanaprzedmiotypoznaniairelatywizmzepistemologicznegostałsięteżkosmo-
logiczny.
RelatywizmzapoczątkowanyprzezProtagorasamiałzabarwienieantropolo-
giczne.Hasłemjegobyło:„Wszystkichrzeczymiarąjestczłowiek”,jak
