Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.ROLNICTWOPODSTAWĄROZWOJUGOSPODARCZEGO
18
Dalekoidącezmianyustrojuagrarnegospowodowałyimmunitety.WPolsce
zaczętojenadawaćwXIIw.,najpierwwdobrachkościelnych.Immuniteteko-
nomiczny(skarbowy)polegałnacałkowitymlubczęściowymzwolnieniu
ludnościzamieszkałejwmajątkachfeudałówduchownychlubświeckich,
którezostałyobjętetymprzywilejem,odokreślonychdaniniposługna
rzeczpanującegoksięcia.Wpoczątkowymokresiezwolnieniamiskarbowymi
obejmowanoprzeważniepojedynczemiejscowościnależącedodanegowłaściciela.
Późniejpojawiłysięimmunitetygeneralne,odnoszącesiędocałościmajątkupo-
szczególnychfeudałów.Ztegowzględunapierwszyplanwysunęłysięnajsilniejsze
majątkowoipolitycznieinstytucjefeudalne,jakimibyłybiskupstwa.Uprawnienia
zdobywałyonenierazwostrejwalcezwładząświecką.
Immunitetsądowyograniczałlubwyłączałsądownictwourzędników
książęcych,atakżesamegoksięcia,nadpoddanymiosiadłymiwimmuni-
zowanychdobrach.Władcazrzekałsięzwyklewładzysądowniczejwsprawach
mniejszejwagi,rezerwowałsobienatomiastrozpatrywanieiosądzanieprzestępstw
kryminalnych,zaktóreczekaływinowajcęsurowewyroki,dokaryśmierciwłącznie.
Właścicielziemskiobdarzonyprzywilejemmógłzatrzymaćdlasiebiewszystkie
daninyprzysługującedotejporyksięciu.Byłonzatembardziejniżpoprzednio
zainteresowanyracjonalnągospodarkąswejwłości,ponieważdziękitemuuzy-
skiwałwiększedochody.Ponadtonoweźródłodochodustanowiłyopłatysądowe,
pobieraneodchłopówskazanychwyrokiemsądupańskiego.Otrzymanieimmuni-
tetubyłopoczątkowokorzystnerównieżidlachłopów,panbowiemwewłasnym
interesiedbałopodniesieniegospodarkichłopskiej.
Jednakżewmiaręupływuczasuchłopidziękiimmunitetompopadaliwcoraz
większązależnośćodfeudałówistawalisięwtensposóbichpoddanymi.Immu-
nitetybyłyukoronowaniemdługotrwałychprzemianspołeczno-gospodarczych,
prowadzącychstopniowodoujednoliceniastatusulicznychkategoriibezpośrednich
producentówrolnychipodporządkowaniaichwładzypana.
Malałarównieżwolnawłasnośćchłopska.Uzależnienieludnościwyrażało
sięprzedewszystkimwukształtowaniusięfeudalnegostosunkudoziemi.Feu-
dałprzejmowałziemięnawłasność,pozostawiającpoddanemujejużytkowanie
alboteżwłasnośćużytkową,dziedzicznąlubczasową.Postępowałteżproces
rozwarstwieniagospodarstwkmiecych.Wytworzyłasięwarstwamałorolnych
(główniewzachodnichdzielnicachkraju),późniejszychzagrodników,którzynie
byliwstanieutrzymywaćwłasnegosprzężaju,tj.zwierzątjakosiłypociągowej.
Pojawilisiętakżebezrolni,czylichałupnicyikomornicy,którzyzachowalitylko
resztkisamodzielnościgospodarczej-własnegospodarstwodomoweipewną
swobodęwwynajmowaniusiędopracy.
Rozwójpoddaństwawpłynąłnazwiększenieciężarówdworskichludności
wiejskiej.Kształtowaniesiępowinnościfeudalnychbyłoistotnymelementem
wprocesiepowstawaniaiorganizowaniawielkiejwłasnościziemskiej.Geneza
świadczeńdworskichjestmałoznana.Głównymźródłemdochodufeudałów
byłapobieranaodchłoparentanaturalna.Początkowodaninyuiszczanogłównie
