Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.ROLNICTWOPODSTAWĄROZWOJUGOSPODARCZEGO
20
napędowąbyłżywiołowyruchludnościchłopskiej,organizatoramizaś-pano-
wiefeudalni.OsadnictwonaprawiepolskimobejmowałopoczątkowoHgości”-
osobiściewolnychlubzbiegówzcudzychdóbr.
Istotnącechąosadnictwanaprawiepolskimbyłozapewnienieosadnikompra-
waopuszczaniadóbr(powypełnieniuokreślonychumowąwarunków).HGoście”
osadzaninaziemiachdotychczasnieuprawianychotrzymywalinakilkapierwszych
latzwolnienieodciężarównarzeczpana,zwanenajczęściejwolnizną.
Nowemożliwościosadniczepojawiłysięnapocz.XIIIw.Wtedydotarłana
ziemiepolskieznacznagrupaprzybyszówzNiemiec,któraupowszechniłapod-
stawowezasadyprawaniemieckiegoorazwypróbowanąnaZachodzietechnikę
zakładanianowychwsiimiast,ściślepowiązanązbardziejwydajnymisystemami
rolnictwainowymitechnikamirzemieślniczymi.
Kolonizacjiniemieckiejpowodującejosadzaniecałychwsinaprawieniemiec-
kimtowarzyszyłyprzemianywsytuacjipolskiejludnościzależnej.Przeniesienie
polskiejwsinaprawoniemieckieoznaczałowprowadzeniebardziejrozwiniętych
formustrojowo-prawnych.
Istotąprawaniemieckiegobyłoustanowieniestałychczynszów.Pod-
stawowymświadczeniemnarzeczwłaścicielastałasięrentapieniężna.
Ograniczeniuuległanatomiastrentanaturalnaiodrobkowa.Naprzykład
wWielkopolscewnajdawniejszychdokumentachlokacyjnychnajczęściejwy-
stępujeczynszwwysokości1/4grzywnyi12miartrzechzbóż,tj.pszenicy,
żytaiowsa,rocznie.Późniejszedokumentypodająnominalniewyższeczynsze
pieniężne:zamiast6skojcówwXIIIw.,wXIVw.typowybyłczynsz9skojców,
awXVstuleciudochodziłnawetdo35skojców.Zczasemstosunekczęścipie-
niężnejdoświadczeńwnaturalnejrenciewykazywałtendencjędowzrostu,co
dowodzidalszegorozwojugospodarkitowarowej.Nawysokośćczynszuwpływał
takżespadekwartościpieniądza.
Zmianieuległstatusprawnyludnościchłopskiej.Prawoniemieckieobejmowało
całyzespółnormizwyczajówzapewniającychnowymosadnikomczymieszkań-
comosadprzenoszonychnatopraworóżnekorzyściiprzywileje.Wstępnym
warunkiemwprowadzeniaprawaniemieckiegowdanejwsibyłozapewnieniejej
immunitetuekonomicznegoisądowego.Zwolnienieodczęścilubcałościuciąż-
liwychświadczeńnarzeczpaństwa,tzw.ciężarówprawaksiążęcego,stwarzało
dlaosadnikówkorzystnąperspektywę.
Nowiosadnicybylizwolnieniodopłaticzynszówprzezpierwszelataniezbędne
dozagospodarowaniasię.Pozwalałanatotzw.wolnizna,którejokreszależałod
warunków,najakichlokowanowieś(naterenachuprawnychczynaHsurowym
korzeniu”)imógłwynosić2-24lat.
Chłoposiadłynaprawieniemieckimniebyłprzywiązanydoziemi.Mógłją
opuścić,uczyniwszyzadośćswoimzobowiązaniom.Musiałzwykledaćnaswoje
miejscerówniezasobnegowinwentarzzastępcęlubopłacićczynszzalatawol-
ne,jeżeliopuszczałziemięprzedupływemlat,wczasiektórychmiałkorzystać
zwolnizny.
