Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.PrzeciwnicyHegla
PróbauchwyceniasytuacjifilozofiipoKancie,aściślej:zrozumienia
sytuacji,wjakiejznalazłasięfilozofiaKantapośmierciHegla,jestnie-
zwyklezłożona.Zdajesiębowiem,żewłaśniefilozofiapoHeglu,ajest
ona—najogólniejmówiąc—nieciekawa,zaczynawykazywaćsymptomy
neokantyzmu.Natakistanrzeczywpływakilkaczynników,spośródktó-
rychzanajważniejszynależyuznaćidealizmniemiecki.Zwyczajowezali-
czenieKantadoidealizmuniemieckiegowypaczawłaściwysensneokan-
tyzmu.Kantniejestidealistąniemieckim.Źródełtakiegopoglądunależy
upatrywaćwogólnejtendencjifilozofiitamtegoczasu,amianowiciewjej
dążnościdozbudowaniasystemu.DlaKantanatomiastsystemfilozoficz-
nymiałznaczeniedrugorzędne.Ztejperspektywyproblemokazujesię
bardziejzłożony,gdyżniewystarczy,abywśródtych,którzydoKanta
nawiązują,wskazaćjegoobrońcóworazoponentów.Zwyczajowypodział
nankantystów"inantykantystów"niewielewyjaśnia,albowiemsugeruje,
żenkantyści"uchwyciliistotęfilozofiikrytycznejKantawświetlejegonie-
chęcidozbudowaniasystemu.Tymczasem,jeślizałożyć,żenależysię
posługiwaćterminemnfilozofiapokantowska"wścisłymsensie,okazuje
się,iżtendencjadozbudowaniasystemustanowiwspólnymianownik
łączącykantystówiantykantystów.Kwestiajestzłożonatakżewówczas,
gdyjedniinterpretatorzyzaliczajądanegomyślicieladokantystów,inni
zaś—doantykantystów(zaprzykładmożeposłużyćprzypadek
G.E.Schulzego).Anikantyści:KarlLeonhardReinhold,GottlobErnst
Schulze,SalomonMaimoniJakobSigismundBeck(1761—1840),ani
antykantyści:
pochodzący
z
Królewca
Johann
Georg
Hamann
(1730—1788),JohannGottfriedvonHerder(1744—1803),FriedrichHein-
richJacobi(1743—1819)orazChristophGottfriedBardili(1761—1808),
nieuchwyciliistotytranscendentalizmuKanta15.
Niezdołałjejteżuchwycićidealizmniemiecki,chociażoczywiście
tezatarównieżstanowiprzedmiotwielusporów16.Jestzatemzrozu-
miałe,żewtakiejsytuacjiwskazaćnależytychfilozofów,którzyodcinają
sięodidealizmuiwpowrociedoKantaszukająmożliwościobronyfilozo-
fiiprzedidealistami,awięcwgruncierzeczy—takżeprzedHeglem.
Możnabywymienićsporonazwisk,alewartozwrócićuwagęnakilkapo-
stacidziałającychnietylkodoroku1831(rokuśmierciHegla),lecztakże
15Natematsporukantystówzantykantystamizob.N.Hartmann:DiePhilo-
sophiedesdeutschenIdealismus...,s.8—39.Por.R.Kozłowski:SalomonMaimon
jakokrytykikontynuatorfilozofiiKanta.Poznań1969,s.47—65;M.J.Siemek:
IdeatranscendentalizmuuFichtegoiKanta.Studiumzdziejówfilozoficznejproblema-
tykiwiedzy.Warszawa1977,s.82inast.
16Teza,żeFichtekontynuujerozważaniaKanta,żezatemjegofilozofianieodbiega
odzamysłutwórcytranscendentalizmu,mawieluzwolenników.Tezatajestrównoznacz-
nazprzekonaniem,żeKantjestidealistąniemieckim.
43
