Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.PrzeciwnicyHegla
nymstopniurelacjimiędzypedagogikąafilozofiąwujęciuHerbarta,
gdyżkwestiatadodzisiajstanowiprzedmiotsporu108.Przedmiotemspo-
runiejestjednakstanowiskoHerbarta,któreCassirerokreślamianem
nkonstrukcjapojęć"109,natomiastLehmann—jakokrytycyzm110.Nieco
innaocenawynikazróżnegospojrzenianafilozofięHerbarta.Dziśnato-
miast,kiedyprzeszłośćrozpatrujemyzinnejperspektywy,akcentujesię
przedewszystkimpowrótażdoChristianaWolffa,jakimasiędokonywać
wfilozofiiHerbarta111.
Herbartodegrałważnąrolęwrozwojufilozofiizkilkuinnychpowo-
dów.Napierwszyznichwartozwrócićuwagęwkontekściedalszychlo-
sównietylkoneokantyzmu,lecztakżecałejfilozofiidziewiętnastegowie-
ku.OtóżdojegosłuchaczynależałrównieżHermannLotze,który—jak
stwierdzaHerbertSchnädelbach—njestkluczowąpostaciąhistoriifilozo-
fiidziewiętnastegostulecia"112.Lotze,októrymbędziejeszczemowa,
wpłynąłprzedewszystkimnafilozofięwartości,azwłaszczanaWilhelma
WindelbandaorazRudolfaEuckena,zajegozaśpośrednictwem—na
MaxaSchelera.Schnädelbachpodkreślatakżefakt,żeLotzebyłuczniem
ChristianaHermannaWeissego(1801—1866).Weissenatomiast—
aopróczniegoImmanuelHermannFichte(1796—1879),HermannUlrici
(1806—1884)orazMaximilianPerty(1804—1884)—togłówniprzedstawi-
cielekierunkunazywanegonspekulatywnymteizmem",którystanowi
późnąodmianęidealizmu.IstotnąrolęwkształtowaniusiępoglądówHer-
bartaodegrałtakżeJohannHeinrichPestalozzi(1746—1827),uchodzący
zatwórcępedagogiki,chociaż—jakstwierdzaAndrzejMurzyn—ndla
Herbarta,podobniejakdlaFichtego,Pestalozzibyłgeniuszem,który
uwalniającsztukęwychowaniaodrutynyiempiryzmu,oparłjąnapodsta-
wachfilozoficznych"113.DlategoteżHerbartjestuznawanyzarównozafi-
lozofa,jakizapedagoga.
ObiektemszczególnegozainteresowaniaHerbartajestwgruncierze-
czyteoriapoznania,gdyż—jakuważaLehmann—njego»metafizyka«nie
jestzasadniczoniczyminnymjakteoriąpoznania"114.Alejesttoswoista
metafizyka,gdyż—jakpiszeCassirer—nnieoddanie,lecz»opracowanie«
108AndrzejMurzynstwierdzawprost,żeHerbartnbyłjednocześniepedagogizującym
filozofemifilozofującympedagogiem".A.Murzyn:JohannFriedrichHerbart...,s.7.
109E.Cassirer:DasErkenntnisprobleminderPhilosophieundWissenschaft
derneuerenZeit.Bd.3...,s.379.
110Zob.
G.
Lehmann:
Geschichte
der
nachkantischen
Philosophie...,
s.163—170.
111Zob.A.Murzyn:JohannFriedrichHerbart...,s.21inast.
112H.Schnädelbach:FilozofiawNiemczech183111933.Tłum.K.Krze-
mieniowa.Warszawa1992,s.261.
113A.Murzyn:JohannFriedrichHerbart...,s.44.
114G.Lehmann:GeschichtedernachkantischenPhilosophie...,s.163.
61
