Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.PrzeciwnicyHegla
uczniemTeichmüllerabyłRudolfEucken,nauczycielMaxaSchelera.Na
marginesiewartopodkreślić,żedogronauczniówTeichmülleranależał
równieżWincentyLutosławski(1863—1954).
BolzanojestjednymznajwiększychkrytykówKantawpierwszej
połowiedziewiętnastegowieku.Podkreślatowiększośćbadaczyfilozofii
Bolzana,awśródnichArtoSiitonen,któregozdaniemnależyondołańcu-
chakrytykówKanta.ZgodniezteząNicolaiaHartmanna171ówłańcuch
tworzątacymyśliciele,jak:GottlobErnstSchulze,SalomonMaimon,
FriedrichHeinrichJacobiiChristophGottfriedBardili172.Hartmann,
przedstawiającstanowiskoBardiliego(1761—1808),akcentujejegonczy-
styrealizm"bądźteżnracjonalnyrealizm"iuznaje,żennależytepojęcia
tytułowerozumiećjakoantytezęKantowskiegoidealizmu"173.Wpopular-
nympodręcznikulogikijegoautorIgnazPaulVitalTroxler(1780—1866)
podkreśla,żeswymprojektemlogikiBardilichciałzreformowaćcałąfilo-
zofię,orazfakt,żenawiązałdoniegoKarlLeonhardReinhold174.Znacze-
nielogiki,aściślej:czystologicznegomyślenia,podkreślarównieżKarl
LudwigMichelet175.WimięswegoracjonalizmuBardilizarzucaKantowi,
żenieprzyjąłistnieniajakiegokolwiekbytusamoistnego.Tymczasem
Hartmannpodkreśla,żeBardilisprzeciwiasięwyprowadzeniubytuze
świadomości,jakczynitowswejkoncepcjiFichte.nTym,czemusię
sprzeciwia—piszeHartmann—niejesttakbardzonaturalneroszczenie
zdrowegorozsądku,naktórymopierałsięJacobi,leczwłaśnieściślena-
ukoweroszczenielogiki"176.Owonaukoweroszczenielogiki,połączone
zkrytykąfilozofiiKanta,jestelementemłączącymBolzanazBardilim.
Przytejokazjiwartowspomniećjeszczeoinnejkwestii.Otóżurodzony
wPradzeBolzanobyłAustriakiem,awięcjegostosunekdoKantawynika
poniekądzfaktu,żebyłkatolikiem(przecieżbyłksiędzemkatolickim,
chociażwiążąsięztymfaktempewneproblemy).Bolzanowpisujesię
wnurtszkołyaustriackiej,którabyłaradykalnieantykantowska(zwłasz-
czaBrentanoijegozwolennicy),ajedenzgłównychmotywówtegokryty-
cyzmustanowiłowyznaniereligijne.Niemniejjednakwartozwrócićuwa-
gęnakwestię,którąporuszaMelchiorPalágyi(1859—1924).nBolzano—
stwierdzaon—nieprzedstawiłżadnejpowiązanejsystematyczniejednoli-
171Zob.N.Hartmann:DiePhilosophiedesdeutschenIdealismus...,s.8—39.
172A.Siitonen:ZuBolzanosKritikderKantischenAntinomien.nKriterion—
JournalofPhilosophy"2007,Jg.21,s.84.
173N.Hartmann:DiePhilosophiedesdeutschenIdealismus...,s.33.
174Zob.I.P.V.Troxler:Logik.DieWissenschaftdesDenkensunddieKritik
allerErkenntniß,zumSelbststudiumundfürUnterrichtaufhöhernSchulen.Stutt-
gart—Tübingen1830,s.169.
175Zob.K.L.Michelet:GeschichtederletztenSystemederPhilosophieim
DeutschlandvonKantbisHegel.ErsterTheil...,s.263—274.
176N.Hartmann:DiePhilosophiedesdeutschenIdealismus...,s.33.
71
