Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Zapowiedźpsychologiijakoodrębnejnaukiempirycznej
WpierwszejpołowieXIXwiekupojawiłosięwpolskiejliteraturzekilka
znaczącychprac,zawierającychsystematyczny,uporządkowanyiwie-
lowątkowywykładzwyklejakiegośważnegoaspektumyślipsycholo-
gicznej.Coprawda,niemożnaichokreślićjakowpełninaukowych,
jednakprekursorskarolatychpublikacjijestniezaprzeczalna.Zawierają
onebowiemnietylkospekulacjeteoretyczneczynawetmetateore-
tyczne,leczeksponująrównieżwątkipraktyczneiempiryczne(Sza-
niawski,1805/1823;ŚniadeckiJan,1822;ŚniadeckiJędrzej,1804,1811,
1840/1956;Wiszniewski,1837)orazconajważniejszeprzygotowują
gruntdlaprzyszłejpsychologiijakoosobnejnauki,zwłasnymprzed-
miotemimetodologią.Zapowiadajątakżetakieideepsychologiczne,
którenaszersząskalębędąznanewielelatpóźniej,jakchoćbymyśl
transpersonalna(Dworzaczek,1857;Jezierski,1845;Kamiński,1851).
Wtymteżokresiepojawiłsięwnaszympiśmiennictwienaderwarto-
ściowyiinteresującytekst(Jakubowski,1830),którymożnauznaćza
prekursorskizarównodlarodzimejpsychiatrii(czyszerzejpsychopa-
tologii),jakidlapsychoterapii.Wartonadmienić,żepodkoniecXVIII
iwpierwszejpołowieXIXwiekuproblematykapsychopatologicznabyła
przedmiotemrozważańwlicznychpracachpsychologicznych,filozo-
ficznychorazmedycznych(Perzyna,1793;Wolff,1816–1817;Frydrych,
1845;Maleszewski,1846,1852).
2.1.Próbapsychologiipierwszoosobowejwedług
JózefaKalasantegoSzaniawskiego
Wpoczątkowymokresierozwojupolskiejmyślipsychologicznejistotny
wkładwniósłdoniejkontrowersyjnyuczonyimyśliciel,JózefKalasanty
Szaniawski(1764–1843).Tenzagorzałyzwolennikipopularyzatorfilozo-
ficznychpoglądówImmanuelaKantabyłwmłodościzwiązanyzekstre-
malnąlewicą(należałnawetdowarszawskiegoklubujakobinówUObywa-
teleofiarującypomociposługęmagistraturomnarodowymwceludobra
ojczyzny”),atakżezruchemwolnomularskim.Potrzecimrozbiorze
Polskidziałałnarzeczniepodległościojczyznywramachtajnychstowa-
rzyszeńwrodzajuUZgromadzeniaCentralnego”czyUZwiązkuPatrio-
tycznegoLożyMasońskiej”.Poupadkupowstaniakościuszkowskiego
40