Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dynamicznateoriarozwojunauki
19
Rys.1.Bifurkacje
WprzeciwieństwiedoKuhna,uktóregoprzedrewolucjąiponiejnaukajestzasadni-
czoinna,wmodeludynamicznymstan„wrzenia”jestspowodowanywewnętrznąlogiką
rozwojunauki,awięcnowyparadygmatjestzakorzenionywstarym,przejmujejego
pewnecechy.Akcentpołożonynawewnętrznąlogikędziejówodróżniawłaśniedyna-
micznąteorięodteoriirewolucjinaukowych,któraprzedewszystkimpodkreślaaspek-
ty:psychologicznyisocjologiczny.Historycznierzeczbiorąc,fluktuacjeorazmomenty
bifurkacjiwydająsięnaturalnączęściąrozwojuludzkiejwiedzy,istotnązewzględuna
swojąkreatywnąrolę.IlyaPrigoginewswojejksiążcenapisałwręczoważnościtakich
nieodwracalnychprocesóworazotym,iżnaukowcyzgodnidziśsą,że„nawszystkich
poziomachobserwacji–zasadnicząrolęodgrywająfluktuacje,niestabilność,złożoność
wyboróworazograniczenieprzewidywalności,podczasgdyklasycznenaukiścisłesta-
wiałynapierwszymmiejscuporządekistabilność”[Prigogine2000,s.15].
Jakwidaćchociażbyztychsłów,prognozowanie,patrzeniezgodnieze„strzałkącza-
su”niedajemożliwościprzewidzeniamomentubifurkacji.Niewiadomobowiem,co
zmienitorrozwojunauki,kiedyiwjakisposób[Heller1984,s.122;Polak2008].Spo-
wodowanejesttozarównozłożonościąproblemów(awięcnp.liczbączynnikóworaz
relacjipomiędzynimi),ograniczonościąobserwatora(takżeczasemjegowpływemna
eksperyment)czynieznajomościąwewnętrznejlogikidziejów.Pomocnedlazrozumie-
niatakiejsytuacjiwydająsiętakżetwierdzeniaGödla.Uogólnieniemstaćmożesięwięc
teza,iżupoczątkówXXIwiekustoimy:
[…]naprogunowejracjonalności,któraprzestaławreszcieutożsamiaćnaukęzpewnością,
aprawdopodobieństwozniewiedzą[…].Wświecie,wktórymżyjemy,wszędzie,nawszyst-
