Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
InformacjanaukowawPolscenaprzełomieXXiXXIwieku
kichpoziomachspotykamyfluktuacje,bifurkacje,niestabilność.Układystabilizujące,pro-
wadzącedopewności,odpowiadająidealizacjomiprzybliżeniom[Prigogine2000,s.19,76].
Inaczejteżpopatrzećtrzebanarozwójnauki.Pomomencie„wrzenia”nauka„staje
się”nanowo,alenieodrzucadrógprowadzącychdoobecnegostanuwiedzy.Przyczym
należyzaznaczyć,iżteoriachaosupodkreśla,żeniewszystkiedrogirozwojusąjedna-
kowoważne.Pewnerozwiązania,drogirozwojunauki,tematyinteresującenaukowców
„przyciągają”zwiększąsiłą,pomimożeprawdopodobieństwoichwystąpieniajesttakie
samo.„Zewszystkichdrógnieporządkunaturafaworyzujetylkokilka”[Gleick1996,
s.276],np.życie.Aleokreślićlogikęrozwojumożnadopieroexpost.
Możnaterazwysunąćtezę,iżprocesyniestabilneczywręczchaotycznemająswo-
jezalety,zktórychnajważniejszajestkreatywność.FilozofAlinaMotyckawskazała
5głównychwartościchaosu(niestabilności):chaosgenerujenowewzorceporządku,
więcejmożliwościwyboru,jesttwórczy,istotnydlawzrostu,niepowielaprzebytejdro-
gi,czyliniepowtarzasięwsposóbprzewidywalny[Motycka1994].
IlyaPrigoginewswojejteoriitakżepodkreślawartośćukładówniestabilnych,nieod-
wracalnych.Przedewszystkimważnejestdlaniegozłamaniesymetriiprzezczas.Czas,
któryprzezfizykówjestczasempomijanylubtraktowanyjakojeszczejednawartość
np.geometryczna,jestjednymzelementówodpowiedzialnychzaniestabilność,procesy
nieodwracalne,kreatywność.Takieakcentowaniewartościczasudlanp.historykaczy
innegobadaczazkręgunaukspołecznychlubbiologicznychjestrzecząnaturalną,gdyż
czasdlanichtojednazwartościpodstawowych.
Wracającdoteoriirozwojunauki,trzebadodać,iżobecnieteoriarewolucjinauko-
wych,m.in.dziękipracomuczniówKuhna,złagodziłaswojetezy.Powszechnestało
sięjużprzekonanieochociażbyczęściowejporównywalnościparadygmatów.„Wynika
ztegorozsądniepojmowanaciągłośćnaukiijejracjonalność”[Tempczyk1998,s.188].
Wpłynęłynatotakżepismakrytyczne.PrzykładowoodpowiedziąKarlaR.Poppera
nakoncepcjeKuhnabyłookreślenienaukijakonaukiwstanieciągłejrewolucji.Nacisk
położonyprzezPopperazostałjednakprzesuniętyzaspektówsocjologicznychipsycho-
logicznychnaewolucjęzapomocąargumentówempirycznychiteoretycznych.Wpływy
byłyjednakwzajemne.Teoriafalsyfikacjizaczęłasiębowiemodnosićniedopojedyn-
czychteoriinaukowych,aleraczejdociągówteorii.DodatkowoPopperzłagodziłwagę
empirii.Jednateoriazastępujedrugąprzywspółudzialedoświadczenia,aniewyłącznie
przezdoświadczenie.TakąanalizązająłsiętakżeImreLakatos[Heller1992,s.60–61].
DynamicznezmianypodpojęciemprocesuprzedstawiłrównieżAlfredNorthWhi-
tehead.Wszystko,coistnieje,podleganieustającemuprocesowipowstawaniaiginię-
cia.Niejesttojednak:„ciągnieskoordynowanychwrażeń”,leczrealizacjaporządku
możliwegodoujęciawjęzykumatematyki.Proceszmianujawniawięcukrytąlogikę
iharmonię[Życiński1992].
Rozwójteoriirewolucjinaukowychpodwpływeminnychfilozoficznychtezzmienił
sposóbrozumieniasamegoprocesutwórczego.Pozaczystosocjologicznymiczynnika-
mi,wpływającyminazmiennośćnaukiwczasie,filozofowienaukiposzukują:„tego,co
stanowispecyficzneźródłojejpoznawczychsukcesów,wyjątkowejefektywnościinie-
zawodności.Gdyprzyjmiesiętakiestanowisko,związekstaregoliniowegoparadygma-
tuinowego–nieliniowego–widzisięjakowzajemneuzupełnianiesięobusposobów
patrzenianaświat.Naukamusiposzukiwaćwświecieprostoty,leczniemożesiędoniej
