Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
Rozdziałpierwszy.Pojęcia
warunkowość
statystyczność
uniwersalność
popytemipodażą.Prawozadziała,alezewzględunadodatkoweokoliczności
todziałanieobserwowanebędzienp.wdłuższymczasie.Oznaczatorównież,że
prawaekonomiczneniesąbezwarunkowe.Działająwyłącznieprzyspełnieniu
określonychzałożeń.Trzebajednakpamiętać,żespełnieniezałożeńdziałania
prawaoznacza,żespełnionesąwarunkijegodziałaniainiezaistniejąokolicz-
ności,któredziałaniutegoprawaprzeszkodzą.
Prawaekonomiczne,wodróżnieniuodprawfizycznych,mającharakterstaty-
styczny(inaczejstochastyczny)-sątzw.prawamiwielkichliczb.Ichtreśćjest
weryfikowanaprzezobserwacjędostateczniedużejliczbyzdarzeńgospodar-
czych,cogwarantujewyeliminowanieprzypadkowychelementów.Zdrugiej
stronyprawaekonomiczneniemuszązadziałaćwkażdymprzypadku(albo
ściślej-niezawszemożnazaobserwowaćichdziałanie).Oprawachekono-
micznychmówisię,żedziałająnzazwyczaj”
.Ichniedziałaniemożebyćskutkiem
błędnegolubniedokładnegosformułowaniaprawa(jakwprzypadkukrzywej
Phillipsa,która,mimożeopartanawieluobserwacjach,nieokazałasiębyćzależ-
nościąobiektywnąiuniwersalną).Częściejjednakniedziałaniewrzeczywistości
rynkowejprawaekonomicznegojestefektemwarunkowościiżywiołowości.
Prawotodziała,alerzeczywistyprocesgospodarczyskładasięzdodatkowych
zdarzeń,którepowodują,żewkonkretnejsytuacjiniezaobserwowanotego
działania.Niekiedyzdarzeniatesąnieprzewidywalneinieregularneowielkiej
skaliiogromnychkonsekwencjach,obiektywnienieprawdopodobne.Nassim
NicholasTalebnazwałjeCzarnymiŁabędziamiistwierdził,żenhistorietworzą
przedewszystkimzdarzeniaorandzeCzarnychŁabędzi,podczasgdymyskupia-
mysięnajaknajdokładniejszymzrozumieniutego,cozwyczajne,dlategonasze
modele,teorieiinterpretacjeniemogąichwychwycićanizmierzyćmożliwości
wystąpieniategorodzajuwstrząsów”3.Jesttojednakpozornazawodnośćpraw
ekonomicznych.Oczywiścieopartenaprawachekonomicznychprognozymogą
sięniesprawdzać,bozawszepojawiasięjakieśzjawiskonieprzewidywalne.Ale
towniczymniepodważawiarygodnościprawaekonomicznego,conajwyżej
możepokazywaćichograniczonąprzydatność.Prawoekonomiczneniejest
kryształowąkulą.Jegocelemjestobjaśnianiezjawisk,anieprzewidywanie
przyszłości.
Wwiększościprzypadków,pozaprzestarzałymitechnologiami(mającymihi-
storycznycharakter),związkiirelacjegospodarczestanowiącetreśćpraweko-
nomicznychmającharakteruniwersalny,awięcsąciągleaktualne.Aczkolwiek
istniejąprawa,któresącharakterystycznewyłączniedlaokreślonychformacji
społeczno-gospodarczych(sąhistoryczne).Niekiedyjestteżtak,żeprawoeko-
nomicznenabieranowegosensuprzyzachowaniupierwotnegobrzmienia.Taki
procesredefiniowaniadotyczynp.prawaKopernika(winnychczęściachświata
3Por.N.N.Taleb,Antykruchość.Jakżyćwświecie,któregonierozumiemy,Poznań2020,s.25.
