Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.nHomosapiens”anHomoloquens”
23
wjęzykuwspółczesnejnauki(fizyki,astronomii,genetyki),któramasowo,nie
mającodpowiednichnazwdlaodkrytychzjawisk,częstobardzozłożonychpoję-
ciowo,odwołujesiędometafor(np.czarnadziura,wszechświatusypia,umiera).
Tenmechanizmuwidoczniasiętakżewjęzykuteologii,którawopisachzjawisk
niedostępnychpoznaniuzmysłowemuiracjonalnemustosujeokreśleniaanalo-
giczne,np.życiewieczne,budowaćnaskale,Bógjestświatłościąitp.
1060Problemuniwersaliówjęzykowych
Przedstawionewłaściwościjęzykaludzkiegoujawniłyjegoniezbywalnąrolędla
ludzkichczynnościpoznawczo-myślowych,stanowiącychnajistotniejsząswoistość
człowieka.Opróczomówionychpodstawowych(definicyjnych)właściwościjęzyka
ludzkiegomożnawyróżnićjeszczewieleinnychelementówpojęciowychwystępu-
jącychwewszystkichjęzykach,awięcmającychcharakteruniwersalny.Kapitalne
znaczeniemająwtymwzględziebadaniaAnnyWierzbickiejijejzespołu,poszu-
kująceuniwersaliówwogromnejliczbiejęzykówobjętychanalizami.Wrezultacie
powstałzestawelementarnychpojęć,obecnychwkażdymjęzyku,umożliwiających
myślenieiprzeprowadzanierozumowań.
Podstawowarolajęzykawodniesieniudoludzkiejzdolnościmyśleniapolega
natym,żewjęzyku(wsłownictwieipojęciachutrwalonychgramatycznie)jest
zawartastrukturapojęciowa,będącaodbiciemabstrakcyjnej,poznawczejmyśli
człowiekawobecświata,ajednocześniejęzykstanowinarzędziedalszegoabstrak-
cyjnegomyśleniaoświecieiprzeprowadzaniarozumowań.Tenpoznawczyaspekt
językadecydujeojegodoniosłościantropologicznejijestważniejszy-jakmożna
sądzić-odaspektukomunikacyjnego,któryopierasięnaaspekciepoznawczym:
żebyzakomunikowaćdrugiemuczłowiekowipewnątreść,trzebająmiećukształ-
towanąmyślowo.Byćmożewprocesiefilogenezyjęzykaaspektkomunikacyjnybył
wcześniejszy:potrzebazakomunikowaniainnymludziompewnychtreścimogła
wymusićpotrzebęabstrakcyjnegonazwaniaobiektów,októrychnaodległośćnale-
żałoprzekazaćinformację.
ZaproponowanyprzezWierzbicką„alfabet”prostychpojęć(tzw.naturalnymeta-
języksemantyczny),zktóregosązbudowaneróżnorodneiniezwykleskomplikowane
pojęciawystępującewempirycznychjęzykach,pokazuje,żewkażdymjęzykuistnieją
pojęcianiezbędnedodokonywaniaelementarnychoperacjimyślowych.
Zestawtendajemożliwośćogarnięciazapomocąbardzoogólnychpojęć
całegootaczającegoświata(przedmiotów,czynności,procesów,podstawowych
cech-jak:Cwielkość)
,Cdobry)
,Czły)
,czasuiprzestrzeni),atakżeprzeprowadzania
podstawowychoperacjimyślowych,jak:negacja,wyrażaniemożliwości(hipote-
tyczność),wnioskowanie(zauważanierelacjiprzyczynowo-skutkowychiwarunko-
wych),porównywanie.Strukturajęzykaumożliwiawięccałąniezmierniezłożoną
aktywnośćmyślowączłowieka.
