Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział1.nHomosapiens”anHomoloquens”
25
•istnieniewyrażeńoceniających(Cdobrze)-Cźle))iwskazującychnailość
(Cjeden)
,Cdwa)
,Cdużo))orazintensywność(Cbardzo)).
Ponadto,idąctropemWierzbickiej,możnapowiedzieć,żeistniejąjeszczeinne,
bardziejszczegółowepojęcia,którychobecnośćdasięwykryćwznaczeniachlekse-
mówwszystkichjęzykówświata.Sątonp.pojęciaodnoszącesiędoróżnychstanów
psychicznychczłowieka(Cchcieć)
,Cwidzieć)
,Cwiedzieć)),atakżeczynności(Crobić)).
Obecnewewszystkichjęzykachsąrównieżnazwyelementarnychprocesówmyślo-
wych,takichjak:wnioskowanie(Cponieważ)
,Cjeżeli))iuogólnianie(Cwszystko)
,)nic)).
Możnajednaksądzić,żewielewłaściwości,obserwowanychwewspółczesnych
językach,rozwinęłosiępowoliiktóryśzpierwszychprotojęzykówzawierałjedynie
potencjęrozwinięciatychbardziejprecyzyjnychnarzędzi.
Wydajesię,żespośródwymienionychwłaściwościuniwersalnychpierwszych
sześć(amożesiedem)musiałoprzysługiwaćjużnajwcześniejszymetapomroz-
wojujęzyka.Wśródnichnajbardziejtajemniczejestwykształceniesięleksykonu,
któregojednostkiodnosiłysięarbitralnie(nienazasadzieonomatopei)doswoich
desygnatów,ujętychniejednostkowo,alewsposóbuogólniony(jakoklas),np.kot
tonienazwajednostkowa(imięokreślonegokota),lecznazwaogólna,odnosząca
siędokażdegokota(zwierzęciaookreślonychcechach).Równietajemniczejest
wytworzeniesięumiejętnościbudowaniazdań,któresąwykładnikamisądów,
tzn.strukturpredykatywnych,awięcmyślenia.Wydajesię,żewłaśniewtym
momencierozwojujęzykaimyśleniarozpoczynasięistnienieczłowiekajako
gatunkuhomosapiens.Natomiastwykształcaniesiębardziejsubtelnychnarzędzi
myśleniaiwnioskowania-opisywaneprzezWierzbickąjakopojęciaCponieważ)
,
Cjeżeli)
,uogólnianierealizowaneprzezwyrażeniaoznaczeniuCwszystko)
,Cniektó-
rzy)
,subtelnelokalizowaniewczasieiprzestrzeniorazwyrażaniekategoriiCmoż-
liwości)czyCnierzeczywistości)-dokonywałosięzapewnepowoliwzwiązkuze
stopniowymrozwojemzdolnościmentalnychczłowieka.Takiestopniowedosko-
naleniesięjęzykajakonarzędziamyśleniamożemytakżeobserwowaćnaprzy-
kładziedziejówniektórychpolskichsłów.Będzieonichmowawczęścidrugiej
naszegostudium.
1070Rolajęzykawdziałaniachumysłu
Dotejporypokazywaliśmy,jakrozwijałysięzdolnościmowneczłowiekaitym
samymjegozdolnościumysłowe.Opisywaliśmyteżcechyuniwersalnejęzyków,
umożliwiającemówienieowszystkim,oczymsiępomyśli:zjawiskachodległych,
przeszłych,przyszłych,tylkopomyślanych,pojęciachabstrakcyjnych.Spróbujmy
terazodpowiedziećnapytanie:naczympolegatentakważnyudziałjęzykawstruk-
turzeidziałalnościumysłu?Wypowiadająsięnatentematpsychologowiezajmu-
jącysięfunkcjamiumysłuipsycholingwiści,zpolskichbadaczyprzedewszystkim
IdaKurcz(2005)iZdzisławChlewiński(1999).
