Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
Częśćpierwsza.Językjakofenomenspecyfcznieludzki
Najogólniejmożnapowiedzieć-zgodniezsugestiamiIdyKurcz,aletakżeteo-
retykówjęzyka,np.KarlaBühlera(1934)czyRomanaJakobsona(1989)-żepod-
stawowąfunkcjąjęzyka,organizującążyciepsychiczneczłowieka,jesttzw.funkcja
reprezentatywnaiumocowanananiejwiedzaoświecie.Onetworząwewnętrzny
myślowyświatczłowieka,umożliwiającyjegoorientacjęwrzeczywistościzewnętrz-
nej.Oprócztegokompetencjajęzykowaczłowiekaumożliwiamukontaktzinnymi
ludźmi,wyposażającgowumiejętnośćrozumieniacudzychwypowiedzi,odczyty-
waniaichintencji,częstoukrytych,niewypowiedzianychwprost,dawanychjedynie
dozrozumienia.TęumiejętnośćIdaKurcznazywakompetencjąkomunikacyjną.
Wreszciejęzykdostarczaczłowiekowinarzędzisłużącychprzeprowadzaniurozu-
mowańitymsamymwzbogacaniuwiedzy,tworzeniuprzekonańidokonywaniu
wyborów.Spróbujmyprzeanalizowaćdokładniejwyróżnioneskładnikipotencji
umysłowychczłowieka,warunkowanychjęzykowo.
Reprezentacjaświatawumyśle0Słownikumysłowy
Teoretycyjęzyka(np.Bühler1934;Jakobson1989)mówiąofunkcjireprezentatyw-
nej(przedstawieniowej,symbolicznej)znakówjęzykowychjakooichodsyłaniu
dozjawiskświatazewnętrznego,ściślej:oichpowiązaniuwumyślemówiących
zklasamizjawiskświata.Jakobsonwprowadzadodatkowopojęciefunkcjipoznaw-
czej,wiążącjązaktemmowy.Powodujetopewnąniejasność:wypowiedźniema
bowiembezpośredniegoodniesieniadorzeczywistości,ajedynie-poprzezinten-
cjękomunikatywnąnadawcy.Powiązaniezezjawiskamiświata(przedmiotami,
zdarzeniami,stanamirzeczy,złożonymipojęciamiabstrakcyjnymi)majątylko
jednostkisłownikowe,którymidysponująmówiący.Tozatempowiązaniemiędzy
słowamiazjawiskamiświatadokonujesięwumysłachmówiących,należydoich
wiedzyjęzykowej,zwanejkompetencjąjęzykową.
Wypowiedzimogąbyćprawdziwebądźfałszywe,natomiastjednostkisłow-
nikowesąpozaprawdąifałszem.Jednakabymogłybyćpoprawnieprzyswojone
przezuczącychsięjęzyka,musząbyćprzeznichsłyszanejakoużytewzdaniach
prawdziwych.Inaczejdzieckonienauczyłobysięjęzyka.
Wsumiewięcjęzykjakozdolnośćmownaczłowiekamadwiezasadnicze
funkcje:stanowipodstawętworzeniawypowiedzi(porozumiewaniasięzinnymi
ludźmi)orazpełnifunkcjępoznawczą:jestmentalnąreprezentacjąświatawumy-
śle.Tęmentalnąreprezentacjęświatapsycholingwiściprzedstawiająwpostaci
hipotetycznego„słownikaumysłowego”
.Przyjrzyjmysiębliżejpojęciusłownika
umysłowego,któryjestobecnieprzedmiotemzainteresowaniazjednejstronypsy-
cholingwistów,zdrugiejzaśjęzykoznawcówpracującychnadbudowąsztucznej
inteligencji,mającejimitowaćdziałalnośćmentalnączłowieka*.
*Referująckoncepcjęsłownikaumysłowego,korzystamzpracyIdyKurczPsychologiajęzyka
ikomunikacji,którawostatnimwydaniuz2005rokurozszerzaproblemsłownikaumysłowego
iuwzględnianajnowszebadanianatentemat,atakżezpracyJeanAitchisonWordsintheMind
