Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
ZbigniewKuderowicz
kiedynarodyprzekonująsięstopniowo,żeszkodywynikłezwojenznacznie
przewyższająkorzyścinawetwwypadkusukcesówwojskowych.Upowszech-
nianiusięwnarodziezasadrepublikańskichtowarzyszyspołecznaświadomość
owyższościwstosunkachmiędzynarodowych„zmysłuhandlowego”nadwoj-
ną9.Toteżperspektywazwiązkówfederacyjnychmiędzysuwerennymipań-
stwamimieścisięwKantowskiejwizjimoralnegopostępuprzynajmniejjako
szansanaprzyszłość10.
Kantnadałzasadziemoralnegopostępuwymiarprawnoustrojowyiwtym
zawierasięrealnośćjegomyślenia.Trzebaprzytympodkreślić,żeKantowi
byłoobcepojmowaniepostępumoralnegowskaliindywidualnej.Nieakcepto-
wałpomysłówomożliwościuszlachetnieniawszystkichludzianinawetjakiejś
elity.Podkreślałprzecież,żewkażdejjednostcejestzawartapewnaproporcja
dobraizła,zaśzłomoralnenazywał„radykalnym”,czylitrwalezakorzenionym
wczłowieku,wjegointencjach,wjegoegoizmie,któryujawniasięprzynaj-
mniejszejokazji11.Postępowaniezmoralnegoobowiązkuniejestwykluczone,
choćtrudne,gdyżwymagabezinteresowności;jestwięcsporadyczne,jestraczej
powinnościąniżrealnymskładnikiemludzkiejaktywności.Postępmoralnynie
ogarniaindywidualnegopostępowaniaijegointencji,choćustanowienieistałe
ulepszanie„społeczeństwaobywatelskiego”możesprzyjaćakceptowanymmo-
ralniewyborom,aleprzecieżniewymagaonoodjednostekbezinteresowności.
Kantkrytycznieizniechęciąoceniałprojektyutopijnewrodzajuplatońskie-
gopaństwa,którezapowiadałyujednoliceniewyobrażeńjednosteknatemat
szczęściaizapewniałypowszechnąszczęśliwość.Podkreślałbowiem,żekażda
jednostkapostępujewedlewłasnychwyobrażeńoszczęściu,którychniedasię
sprowadzićdojednejformuły.Cowięcej,sądził,żekażdajednostkamaprawo
postępowaćwedługswychzamiarówiwłasnychwzorcóworazoczekiwać
szczęścia.Niemożejejtegoodebraćżadne„społeczeństwoobywatelskie”ani
żadnepowszechnieobowiązująceprawo,którereguluje„zewnętrzne”stosunki
międzyludźmi,anieichintencje.Wartościmoralnejczynówrównieżniemie-
rzysiępoczuciemszczęściaiprzyjemności,którenależądosferywrażliwości,
aniepraktycznegorozumu.Indywidualnawolnośćjestprawemnieprzekazy-
walnym,osobistyminiemożebyćograniczonaaniujednoliconadopóty,dopóki
niezagrażawolnościinnych.Wobectegoindywidualnawolnośćwyboruiin-
dywidualneszczęścieniepodlegająmoralnemupostępowi.
PrzypomnęsłowaKanta:„zdrzewatakrosochatego,zjakiegozrobionyjest
człowiek,niemożnawyciosaćczegośzupełnieprostego”12,czylizczłowieka
niemożnazrobićideału,choćczłowiekmoże„zmierzaćkutemu,colepsze”,to
znaczylepszewzasadachwspółżyciaspołecznego.
9I.Kant,Owiecznympokoju.Zarysfilozoficzny,tłum.F.Przybylak,WydawnictwoUniwersy-
tetuWrocławskiego,Wrocław1995,s.62.
10I.Kant,Pomysłydoujęciahistoriipowszechnej…,teza7,s.204.
11I.Kant,Religiawobrębiesamegorozumu,tłum.A.Bobko,Znak,Kraków1993,s.57–59.
12I.Kant,Pomysłydoujęciahistoriipowszechnej...,teza6,s.204.
