Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Postczykarnawał-wkręguwartościabsolutnychiutylitarnych
Elzenbergowskateoriawartościestetycznejjestteoriąobiektywistyczną,
idealistycznąiabsolutystyczną.Jesttoperfekcjonizmwodmianiemonistycz-
nej,aświadczyotymm.in.następującawypowiedźElzenberga:DNieuznaję
żadnegoobiektywnegopluralizmumiędzymodyfikacjamiwartości.Cojest
wartościowe,tojestwartościowepodkażdymwzględem.[...]Powinnosię
[...]reagowaćcałymsobąnacałą(globalną)wartośćprzedmiotu.Inaczejna-
szeobcowaniezwartościątraciswójsensżyciowy,jakimjestpodciąganienas
samych”13.
Zzagadnieniemistnieniawartościestetycznejłączysięproblemstosun-
kuwartościdobytu.WteoriiwartościElzenbergaproblemtennieznajduje
jednoznacznegorozstrzygnięcia,alezewzględunajegoważnośćniesposób
uchylićsięprzynajmniejodpróbywyjaśnienia.Najprostszerozwiązaniemo-
głobysiękryćpodstwierdzeniem,żezagadnienietoniewchodziłowkrąg
zainteresowańElzenbergaidlategosięnimniezajmował.Byłobytojednak
twierdzenieniewpełnisłuszne.Opierającnaniejednoznacznychsugestiach
zawartychwKłopociezistnieniem,możnazaryzykowaćnastępującąinterpretację
tegoproblemu.Wartościistniejąjakgdybynadwóchpoziomachontologicz-
nych.JedenpoziomistnieniawartościtopoziomDplatoński”,zwartościąjako
ideą(Dwartośćsamawsobie,takaplatońska”),adrugipoziomtoten,wktó-
rymnastępujeprocesDpołączenia”wartościibytu.DPołączenie”todokonuje
sięwdziełachsztukibędącychświadomymwytworemdziałalnościludzkiej,
wprzedmiotachpostępowaniamoralnego,wczłowieku,wprzyrodzie,ana-
wetwkosmosie,wktórympięknotkwijakozasadajegostruktury14.
KorzystajączrozróżnieniadokonanegoprzezStróżewskiego,możnastwier-
dzić,iżnapierwszympoziomieontologicznymmamydoczynieniazwarto-
ściąfaktyczną,czylizwartościąurzeczywistnioną,decydującąotym,żedany
przedmiotjestwartościowy15.Warunkiemistnieniawszystkichrzeczywar-
tościowych(nadrugimpoziomie)jest,wprzekonaniuElzenberga,samczło-
wiek,ponieważ:1)procesuświadamianiasobieistnieniawartościzachodzi
wświadomościczłowieka;2)człowiekprzeztworzenierzeczywartościowych
Dwprowadza”jakgdybywartościwistnienie.Elzenbergsądzi,żeżycieczłowie-
ka,traktowanejakobyt,chociażkrótkieiprzemijające,lepszejestodniebytu,
gdyżniebytniemożebyćwartościowy.Wartościowyjesttylkobyt.Owartości
rzeczyniemożedecydowaćjejtrwałość.Rzeczyobiektywniewartościowenie
przestająnimibyćnawetwtedy,gdysąprzemijająceikrótkotrwałe16.
13Tenże,Estetyzm(1944),MateriałyHenrykaElzenberga,ArchiwumPolskiejAkademii
NaukwWarszawie,sygnaturaIII-181,teczka45.
14Por.tenże,Kłopotzistnieniem,wyd.cyt.,s.388-389.
15Por.W
.Stróżewski,Istnienieiwartość,wyd.cyt.,s.90-91.
16Tamże,s.93.
