Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
[…]mającyjakiśwyjątkowy,niezwykłycel,dotyczącywybranegoprzedmiotulubosoby,charakterystycznydlaczegośszczególnego:pociąg
specjalny,konwójpodspecjalnymnadzorem,zasłużyćsobienaspecjalnetraktowanie.
Określenietoniemusizatemwywoływaćnegatywnychskojarzeń.Zazwyczajużywanejestdozaznaczeniaszczególności,wyjątkowości,
niezwykłości–indywidualności,tworzącpozytywnykontekstznaczeniowy.Niewątpliwieprawdąjest,żezestawienierzeczownika„szkoła”
zprzymiotnikiem„specjalna”częstobudziwpotocznymrozumieniunegatywneodczucia,możemiećcharakternaznaczający5.Nienależysię
jednakspodziewać,żezlikwidowanienazwybądźjejzmianaodczarująznaczenie,jakieprzypisujesięnazywanemuprzedmiotowi.Bardziejzasadne
wydajesiękształtowaniepozytywnegowizerunku,przykładowo,szkołyspecjalnejprzezpoprawęjakościfunkcjonowaniaplacówekkształcenia
specjalnego,wpływanienazmianęichobrazuwświadomościspołecznej.Niezależnieodtego,jakpostrzeganajestszkołaspecjalna,należyjednak
pamiętać,żepedagogikaspecjalnamaznacznieszerszyzakreszainteresowań.Niepowinnabyćutożsamiana
wyłączniezprocesemkształceniawplacówkachspecjalnych.
Drugiargument,którysformułowałA.Krause(2009,s.23),sugerujekoniecznośćprzesunięciaakcentuztego,cospecjalne,nato,cowkażdym
człowiekunormalne.Onrównieżprowokujedonamysłuiniesposóbsięznimniezgodzić.Należyjednakpamiętać,żedziałaniasprzyjające
normalizacjifunkcjonowaniaosóbniepełnosprawnychwymagajązastosowaniaspecjalnychśrodkówoddziaływania,couzasadniaokreślanie
pedagogiki,wktórejstosujesiętakieśrodki,mianempedagogikispecjalnej.
Wświetlepowyższychargumentówpropozycjazastąpieniaterminu„pedagogikaspecjalna”określeniem„pedagogikaniepełnosprawności”nie
wydajesięnajlepszymrozwiązaniem.Wszakproponowanywnazwiepedagogikitermin„niepełnosprawność”wyraźnieakcentujeniemożności,
trudności,braki,możepowodowaćstygmatyzację.
Stoimynastanowisku,żestosowanieterminu„pedagogikaspecjalna”jestnajbardziejzasadne,nietylkozpowoduogromnejsiłyrodzimej
tradycji,nacozwracałuwagęAdamMikrut(2009,s.76),lecztakżezewzględówutylitarnych,wiążącychsięzkomunikatywnością
iuniwersalnościąznaczenia,jakietenterminniesie.
Wnioski
Odpowiadającnapytanie„Jakapedagogika?”postawionewtytuletegoartykułu,stwierdzamy,żenajbardziejuzasadnionewydajesię
stosowanieterminu„pedagogikaspecjalna”.Powszechnośćjegowystępowaniawopracowaniachnaukowych,jakrównieżwjęzykuurzędowym
ipotocznymjestnajbardziejzauważalnymargumentem.Niemożnajednaktylkonanimsięskupiać.Znaczniebardziejistotnesąpowodyowej
powszechnościokreślenia„pedagogikaspecjalna”.Wśródnichmożnawskazaćtradycję,komunikatywnośćorazuniwersalność.Niewątpliwietermin
„pedagogikaspecjalna”jestnajdłużejstosowanymwpolskiejtradycjiokreśleniem.JestzrozumiaływPolsceinaświecie.Jegosiłąjestnośność
znaczeniowa.Określenie„specjalna”możebyćodnoszonezarównodospecyfikidziałań,indywidualnościpodmiotuoddziaływańijegopotrzeb,jak
iszczególnychkompetencjipedagoga.Wspomniananośnośćznaczeniowa,wpołączeniuzdoświadczeniami,jakiepojawiałysięnaprzestrzenilat,
generujerównieżnegatywnekonotacjezwiązanezestosowaniemterminu„pedagogikaspecjalna”.Utożsamianyzinnością,odmiennością,
wprzypadkunaukimożebyćpretekstemdoizolacji,hermetycznościdyscyplinarnej(por.Krause2010,s.97),awprzypadkupodmiotu
oddziaływań–dostygmatyzacji,acozatymidziesegregacjiiwykluczenia.
Wątpliwościcodostosowaniaterminu„pedagogikaspecjalna”leżąupodstawpojawiającychsiępropozycjizmianwnazwiedyscypliny.
Dokonanyprzeglądpozwalastwierdzić,żeargumentypodawaneprzezzwolennikówwprowadzanianowychpojęćbudząwątpliwości,niekiedymają
charakterogólnikowy.NaprzykładwedługA.Makowskiego(1992,s.14–15)„[…]termintenbardziejodpowiadawspółczesnymwymaganiomniż
pedagogikaspecjalna,macharakterinnowacyjny”.Czasemsąniezasadne.Przykłademtakiejsytuacjijestprzypisywaniepedagogicespecjalnej
węższegozakresuznaczeniowegoniżortopedagogice(Zeidler2005,s.9)czypedagogicerewalidacyjnej(Szczepański1977,s.6–8).
Przedstawionerozważaniapotwierdziłycelowośćprowadzeniaanalizdotyczącychstosowaniaterminologiiwpedagogicespecjalnej.
Sprowokowałydorefleksjinadprzekazemijegoznaczeniem.Nieprzeczymykoniecznościweryfikowaniatradycyjnychujęć,poddawaniadyskusji
stosowanychterminów.Wtymtkwibowiemsiłanowychpropozycji(nawettych,którezczasemzostanąodrzucone),żezmuszajądorefleksji,
dobardziejświadomegoznichkorzystania.Naturalneprzytympowinnobyćto,żezarównodotychczasowerozwiązaniamogąnieodpowiadać
potrzebomwspółczesności,jakinowepropozycjemogąbyćgorszewporównaniuztradycyjnymi.
Jakośćpodejmowanychdziałańpowinnabyćwarunkowanaprzezdobrąznajomośćhistorycznychiwspółczesnychdokonańrodzimejpedagogiki,
rozważneprzenoszenieterminówzobcegokontekstujęzykowego,świadomośćznaczeńprzypisywanychdotychczasproponowanymterminom.
Każdynowyterminstajesięelementemsystemuterminologicznegodanejdyscypliny,tymsamymwymuszakoniecznośćredefiniowania
dotychczasowychokreśleń,wskazaniawzajemnegoichusytuowania,podkreśleniaewentualnychzależności,atakżewykluczeniazbędnych
elementów.
Wartorównieżpodkreślićkoniecznośćprzedstawianiajaknajbardziejwyczerpującejargumentacjiwprzypadkupodawanianowychrozwiązań
terminologicznych.Jasnośćiprecyzjawypowiedzisąnieodzowne,mogąbowiemwpłynąćnaodbiórprezentowanegoprzezautorastanowiska.Nie
mniejistotnesądbałośćowiarygodnośćprzekazywanychinformacji,odpowiedzialnośćzasłowo.
Bibliografia
BłeszyńskiJ.(2006),Pedagogikaspecjalna[w:]B.Śliwerski(red.),Pedagogika,t.3,Subdyscyplinywiedzypedagogicznej,Gdańsk:GWP,s.313–
336.
Domagała-ZyśkE.(2008),Tożsamośćpedagogaspecjalnegoweuropejskiejprzestrzeniedukacyjnej[w:]Z.Palak(red.),Pedagogspecjalnyw
procesieedukacji,rehabilitacjiiresocjalizacji,Lublin:Wyd.UMCS,s.132–139.
DoroszewskaJ.(1972a),SzkołaSpecjalna,„SzkołaSpecjalna”,3–4,s.274–276.
DoroszewskaJ.(1972b),TeoretycznepodstawydziałalnościInstytutu,„SzkołaSpecjalna”,3–4,s.211–226.
DoroszewskaJ.(1981),Pedagogikaspecjalna,Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk:ZakładNarodowyim.Ossolińskich.
DoroszewskiW.(1960),Owyrazierehabilitacja,„SzkołaSpecjalna”,4–5,s.193–194.
DoroszewskiW.(1969),Sprawyterminologiczne,„SzkołaSpecjalna”,1,s.1–4.
DunajB.(red.)(1996),Słownikwspółczesnegojęzykapolskiego,Warszawa:Wilga.
DykcikW.(1997),Wprowadzeniewprzedmiotpedagogikispecjalnejjakonauki[w:]W.Dykcik(red.),Pedagogikaspecjalna,Poznań:Wyd.Nauk.
UAM,s.13–59.
DykcikW.(2005),Pedagogikaspecjalnawobecaktualnychsytuacjiiproblemówosóbniepełnosprawnych,Poznań:Wyd.Nauk.PTP.
DykcikW.,KosakowskiC.,Kuczyńska-KwapiszJ.(red.)(2002),Pedagogikaspecjalnaszansąnarealizacjępotrzebosób
niepełnosprawnych,Olsztyn–Poznań–Warszawa:Wyd.Nauk.PTP.
DykcikW.,TwardowskiA.(red.)(2006),Poznańskapedagogikaspecjalna.Tradycje–osiągnięcia–perspektywyrozwoju,Poznań:Wyd.Nauk.
UAM.
GałkowskiT.(red.)(1973),Wybranezagadnieniazdefektologii,Warszawa:ATK.
GrzegorzewskaM.(1957),Pedagogikaspecjalna.SkryptzwykładówwIPS,Warszawa:MinisterstwoOświaty.
GrzegorzewskaM.(1964),Pedagogikaspecjalna.Skryptwykładów,Warszawa:PaństwowyInstytutPedagogikiSpecjalnej.
HaringN.G.,SchiefelbuschL.(red.)(1977),Metodypedagogikispecjalnejtłum.J.Radzic-
ki,T.Gałkowski,Warszawa:PWN.
