Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Wszechświat
CZASANTYKU
PomiędzyUranosem,spiżowymsklepieniemświataiprzestrzeniąeteruprzemie-
rzanegoprzezciałaniebieskie,aTartarem,straszliwąotchłaniąciemności,pełnątrują-
cychoparów,znajdujesięsferapośrednia,ziemia.Ziemiajestsiedliskiembogównieba
ipodziemi,ludziizwierząt,żywychiumarłych.Świattendzielisięjeszczedodatkowo
nadwaobszary.Pierwszytogóry,powietrze,pędzącechmurygnaneprzezwichry,
adrugi–głębinyziemi,gdzieznajdujesięHadespełenzmarłychorazniezmierzone
głębinymorza.
Sferawszechświatawopisachpoetówjestpozbawionaładuipitagorejskiejhar-
moniiorazbezkresu,upowszechnionegodopieroprzezDemokryta.Brakjejstruktury
stałejiniezmiennej,którązastępujeorganizmosobowy,złożonyzistotożywionych.
Tworząonespołeczeństwoobejmująceziemię,morzeiniebo,złączonewsposóbnie-
rozerwalnyztymiżywiołami.Uranos,sklepienieniebieskie,jestjednocześniebogiem;
podobnieGaia-ZiemiaiStyks,rzekapodziemna;ciemnyHadestoteżbóg,którywraz
zPersefonąkierujeswoimświatemludzkichcieni.Samaziemiamaokołodwóchty-
siącykilometrówśrednicy;środekjejstanowiGrecja,apępkiemświatasąDelfy.Każ-
dyzakątekświata,każdanajmniejszacząstkaziemijestobdarzonamyślą,uczuciem
iwolą.Latona,noszącwsobiedzieckoZeusa,wędrowałapocałymobszarzeMorza
Egejskiego,szukającmiejsca,gdziemogłabyjeurodzić.Niepytałaludzi,alemiejsc,
którekolejnoodmawiałyjejprzyjęcia.GdyznalazłasięnaDelos,teżpoczątkowospo-
tkałasięzodmową,bowyspaobawiałasię,żenarodzonybógpogrążyjązwściekłości
woceanie,kiedydostrzeże,jakajestdzikaijałowa.Udałosięjejjednakubłagaćten
kawałekziemizagubionynaobszarachmorskich,którywnagrodęstałsięgłównym
miejscemkultuApollina,gdyżtoonmiałsięnarodzić.
Ostatecznieświatpojawiasięjakospecyficznacałość,mającawłasneobliczedu-
chowe.Tworzyspołeczeństwozhierarchizowane,onietrwałychjeszczezależnościach,
gdyżuichźródełleżywalka,rywalizacja,sporyczyzazdrościidopierowrazzczasem
osiągaonowłaściwą,ostatecznąformę,opisanąwTeogoniiHezjoda.
Wzantropologizowanymświeciebogowieróżnilisięodludzitylkopewnymice-
chami.Bylinieśmiertelni,mielizdolnośćbłyskawicznegopokonywaniaprzestrzeni,
nieograniczonąmożliwośćzmianypostaciistawaniasięniewidzialnymi.Byliwięksi,
silniejsiipiękniejsi,leczjednocześniemielijużciałopoddającesięzmęczeniuiulega-
jącezranieniu,zktóregociekłabiałakrew.Ichżycie,choćłatwiejszeiprzyjemniejsze,
niebyłowolneodtrosk,niedoliinamiętności,gdyżstanowiłoprzeniesienieistnienia
ludzkiegowwieczność.Człowiekaodboganiedzieliłaprzepaść.Wspólniezamiesz-
kiwaliziemięinawetOlimpbyłpoczątkowodostępnydlawybranychludzi;wielcy
bogowieczęstozstępowalizwysokościzarównozciekawości,jakinamiętnościczy
obowiązku,gdyżkażdyznichmiałwswejpieczyjakieśmiastoczywyspę,gdziecie-
szyłsięspecjalnymkultem.Niektórzyznichstaleprzebywaliwśródludzi,wędrując
poświecie,acałytłummniejszychbożkówzamieszkiwałwstrumykach,drzewachczy
lasach.
WokresieklasycznymPlatonpisałofikcyjnościmitówiichnaśladownictwo(mi-
metyczność)uznawałzarzeczsamąwsobieszkodliwą.Wcześniejbaśniowośćświata
bogówodkrywałpoetaifilozofKsenofaneszKolofonu,żyjącyjeszczewepocearcha-
