Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
TytułI.Przepisywstępne
Art.7
kierunekizakresinterpretacjikontraktów.Pretorprzekazywałinstrukcjesędziemu,abyoceniłsprawę
zuwzględnieniemwymogówdobrejwiary,zasądziłtyle,ilezgodniezdobrąwiarąnależysięwedługoceny
sędziego.JedenznajwiększychprawnikówkońcarepublikiQuintusMuciusScaevolapodkreślał,żespra-
wytewymagająwybitnegosędziego
98
.ŻyjącynaprzełomieIIiIIIw.Tryfoninuspodkreślał,żedobra
wiarawymaganajwyższejuczciwościwkontraktach
99
.Zapewnieniepostępowaniazgodniezwymogami
dobrejwiaryodnosiłosiędodziałaniawedługmodeluuczciwegoczłowieka.Wprocesieformularnym
słowaformułyexfidebonastanowiłyjednocześnienakaziupoważnieniedlasędziegodoocenywykona-
niaobowiązkówumownychwedługzasadsłuszności.Uczciwośćidobrawiarabyłybowiemściślezesobą
związane.Wkontraktachformalnychnatomiastocenauczciwościpostępowaniakontrahentamożliwa
byłaprzezwprowadzeniedotreściformułkizarzutupodstępu.Napolukoncepcjiźródełprawaobowią-
zującegozasadawiernościdanemusłowuoznaczałazwiązanierzymskiegourzędnikatreściąwydanego
edyktuizakazretroaktywnegodziałaniaprawa,któryodnosiłsięzarównodoustaw,jakiuchwałsenatu
czykonstytucjicesarskich
100
.Współcześniewskazujesięnafunkcjonalnepodobieństwapomiędzyodwo-
ływaniemsięprzezrzymskichjurystówdopojęciadobrejwiaryprzyoceniekontraktówawspółczesnym
wykorzystaniemgeneralnejklauzulisłusznościowej.Podobniejakwprawierzymskim,wkontynentalnej
tradycjiprawnejfunkcjadobrejwiarymaterializujesięjakokryteriuminterpretacji,instrumentkorekty
treściczynnościprawnejlubuzupełnieniajejtreści
101
.Takieujęciedobrejwiary,nazywaneobiektywnym,
wKodeksiecywilnymzastąpionezostałopojęciemzasadwspółżyciaspołecznego.Wtejpostacidobrawiara
realizujeistotną,możenajważniejsząfunkcjęprawacywilnego:kojarzenieinteresów(celów)jednostko-
wychzinteresem(celem)społecznym
102
.
2.Pojęciedobrejwiaryoznaczałorównieżznajomośćstanuprawnego,wiedzęoprzysługującymuprawnieniu
czypozycjiprawnejczłowieka(homoliberbonafideserviens).Działaniewdobrejwierze(emerebonafide)
lubfaktycznewykonywaniepewnychprawwdobrejwierze(posiadaniewdobrejwierze)zakładałoprze-
konaniepewnegopodmiotu,żeto,coczynił,jestzgodnezprawemlubnienaruszaprawinnegopodmiotu.
Dobrawiaraprzeciwstawianabyłazłejwierze(malafides)itakimpojęciomjakfraus,dolus,dolusmalus.
ŻyjącywIIw.jurystaGaiusuznał,żeprzesłankązasiedzeniajestprzyjęciewydawanejrzeczywdobrejwie-
rze,którenastępowałowtedy,kiedysądzono,żeten,ktorzeczwydaje,jestwłaścicielem(crederemuseum
quitraderetdominumesse).WedługżyjącegowIIIw.Modestynauznawanozanabywcęwdobrejwierze
tego,któryniewiedział(ignoravit),żerzeczjestwłasnościąinnejosoby,albosądził(putavit),żesprzedaw-
cajestuprawnionydosprzedaży,np.jeślisprzedawałzarządcamajątkuczyopiekun.Wzłejwierzebyłten,
ktoprzyjmowałrzeczodwłaściciela,jednakwiedząc,żezobowiązaniestanowiącepodstawęwydaniarze-
czynieistnieje
103
.Uznanie,żeprzyjęciewydawanejrzeczynastąpiłowdobrejwierze,związanebyłowięc
zbłędem.Jednakbłądtenmusiałbyćusprawiedliwiony,niemógłwynikaćzniedochowaniastaranności;
nieusprawiedliwiałbłądcodotreściprawa.Dobrawiaramusiałaistniećwmomencieuzyskaniaposiadania
(malafidessuperveniensnonnocet).Istniałaróżnicapoglądówcodotego,czydobrawiaranabywcymu-
siałaistniećwmomenciewydaniarzeczyczyzawarciakontraktusprzedaży.Przeważyłpogląd,żewymóg
tenmusiałbyćspełnionywobumomentach.
3.Artykuł7k.c.zawieradomniemanieistnieniadobrejwiarywsytuacji,gdyprzepisprawastanowionego
uzależniaskutkiprawneoddobrejlubzłejwiary.Należyprzyjąć,żechodzitunietylkooprzepisyKodeksu
cywilnego,leczowszystkieprzepisyzdziedzinyprawaprywatnego,tj.regulującestosunkicywilnoprawne
(por.np.art.6u.k.w.h.,art.90k.m.,art.11au.p.n.o.,art.78k.s.h.).
98
99
M.T.Cicero,Deofficis,3,17,70.
Por.D.16.3.31.pr.
100
F.Schulz,Storiadellagiurisprudenzaromana,Firenze1968,s.229-230.
101
W.Dajczak,Zasadywspółżyciaspołecznegoczydobrawiara?,nRejent”2001/1,s.43.
102
A.Stelmachowski,Zarysteoriiprawacywilnego,Warszawa1998,s.325.
103
Por.D.41.4.7,6.
BartoszSzolc-Nartowski
27
