Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.3.Wędrówkaniemieckichromantykówkunieznanejprzyszłości
41
jednegonarodu,istniejącegoprzedwiekamiiprowadzącegoszczęśliweżycie,
narażonegonaupokorzeniaprzezhistorięinieprzychylnychmożnowładców.
Podrugie–topamięćwielkichNiemiecodBałtykupoAdriatykiAlpyorazod
MorzaPółnocnegopoWisłę38.
Krótkikatechizm…stanowitekstzagrzewającydowalkizeznienawidzonym
wrogiem,alejesttakżewyrazemwolipodporządkowaniażołnierskiejpostawy
zasadomchrześcijańskim.Pozostajewszakżepytanie,czyreligijnepodstawy
mająwtymprzypadkucharakterautoteliczny,czyteżstanowiąjedynieelement
służebnywkształtowaniużołnierza-patrioty.Wątpliwośćtawzrastatymbardziej,
imsilniejszewswejwymowiesąhasłanawołującedofizycznejanihilacjiwroga.
Wydajesię,żewcharakterzereligijnościniemieckiegonacjonalizmuromantyczne-
gowidocznajestcorazwyraźniejszadominacjawartościnarodowychnadchrześ-
cijańskimi,teostatniebowiemwykluczająksenofobię,auniwersalizmwarunkują
dążeniemdoogólnoludzkiegozjednoczeniawChrystusie.Niewątpliwiejednak
sytuacjazewnętrznasprzyjałainstrumentalizacjichrześcijaństwa,szczególnie
wwersjiprotestanckiej:napoleońskaFrancjabyła,przynajmniejdeklaratywnie,
państwemlaickim,nieopierającymsięnaprowidencjalnympowołaniu,Żydzi
odrzucilichrześcijaństwowogóle,Polacyzkoleistanowiliżywiołkatolicki,obcy
duchowoznacjonalizowanemuluteranizmowiJahnaiArndta.
Stricteprogramowesklasyfikowanietegoostatniegojakowizjoneraustroju
politycznegoniejestproste,albowiemzjednejstronymożnagouważaćzakon-
serwatystę,azdrugiej–zazwiastunademokracji.Ponadwszelkąwątpliwość
niemawnimkonserwatywnejegzaltacjideMaistrela,zmierzającegodorestau-
racjiabsolutyzmu–Arndtjestraczejzwolennikiemmonarchiikonstytucyjnej.
Jednocześniezzapałemprzyjmujeinicjatywęzgromadzeniafrankfurckiego
iuczestniczywjegopracach.Małotego,wyraźniewykluczawolnośćwsensie
politycznym,któraniepociągałabyzasobąwolnościposzczególnychobywateli.
Byłzdecydowanymzwolennikiemzniesieniazależnościpańszczyźnianejiprzy-
czyniłsiędopozytywnegoiwczesnegozałatwieniategoproblemuwpaństwie
pruskim.PoglądyteukształtowanezostałypodczaswspółpracyzvomSteinem,
któregodziałalnośćreformatorskabezwątpieniawysunęłaPrusynapierwsze
miejscewZwiązkuNiemieckim39.
WobszarzesystemupolitycznegonieuważasięArndtazademokratęwści-
słymtegosłowaznaczeniu
40
,jednaktrzebapamiętać,żepodobniejakJahn,został
onaresztowanywramachnagonkinaruchDemagogów.Mianemtymokreślano
38
Ibidem,s.359.
39
Por
.KrugerJoachim,DieLeibeigenschaftinSchwedisch-PommernundErnstMoritzArndt,
nHEMAG”2004,H.9,s.33-51.
40
Zob.Stamm-KuhlmannThomas,ErnstMoritzArndtüberDemokratieundVolkssou-
veränität.SeinAbstimmungsverhalteninderFrankfurterNationalversammlungnachdem
stenographischenBericht,nBaltischeStudien”Bd.92,2006,s.112.
