Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.4.Triumfującepaństwo
43
1.4.Triumfującepaństwo
WielkaBrytania,Francjaczypaństwaniemieckiewciągukilkudekad,które
upłynęłypoburzylatdziewięćdziesiątychXVIIIstuleciaiwojnachnapoleońskich,
miaływystarczającodużoczasu,abypoddaćintelektualizacjizłopłynąceztam-
tychdoświadczeń.Trudnoniedocenićowegopotokuintelektualnychoskarżeń
wysuniętychpodadresemrewolucjiijejzapałudoburzeniadawnegoporządku,
aprzedewszystkimwobecfundamentutychzmian–ideiencyklopedystów.Gdyby
jednakspojrzećnazgromadzeniestronnikówmonarchiieuropejskich,czynawet
ichfunkcjonariuszy,dostrzeżemyprzedziwnezjawisko,któregonieomieszkał
uwypuklićnieocenionydeTocqueville:
WniespełnarokpowybuchuRewolucjiMirabeaupisałpotajemniedokróla:nProszę
porównaćnowystanrzeczyzdawnymirządami;porównanietakiejestźródłem
pociechyinadziei.Częśćaktówzgromadzenianarodowego,itoczęśćnajpoważ-
niejsza,niewątpliwiesprzyjarządowimonarchicznemu.Czyżtomałarzeczpozbyć
sięparlamentu,pozbyćsięprowincjizezgromadzeniamistanowymi,korporacji,
duchowieństwa,uprzywilejowanych,szlachty?Myśluformowaniatylkojednejklasy
obywatelispodobałabysięRichelieu:takajednolitapowierzchniaułatwiasprawo-
waniewładzy.Kilkumonarchówabsolutnychniezdziałałobydlawładzykrólewskiej
tyle,iletenjedenrokRewolucji”
.(ś)
Dzisiajwpatrująsięwniąnajuważniejwładcy.Wpatrujązpodziwemizawiścią,
nietylkoci,którzyrewolucjizawdzięczająswojeistnienie,alenawetici,którymjest
onajaknajbardziejobcaiwroga;wszyscyusiłująnapodległychsobieobszarach
obalaćimmunitety,znosićprzywileje.Przetasowująpozycjespołeczne,zrównują
kondycje,wmiejscearystokracjiwprowadzająurzędników,wmiejscelokalnychswo-
bód–jednolitośćurządzeń,wmiejscerozmaitychwładz–jedenrząd.Zniesłabnącą
przemyślnościąwykonujątęrewolucyjnąrobotę;ajeślinapotykająprzeszkody,nieraz
zdarzasięimzapożyczyćodRewolucjijejsposobówijejhaseł.Widywano,jakwpo-
trzebiepodburzalibiednychprzeciwkobogatym,plebsprzeciwkoszlachcie,chłopów
przeciwkopanom.Rewolucjafrancuskabyładlanichzarazemiklęską,imistrzynią
43
.
Francjabezwątpieniastałasięprawdziwympoligonemdlagwałtownejak-
celeracjicentralizmu,alewysiłkitezostałyprzyćmioneprzezambitnyprojekt
OttonavonBismarcka.Żelaznykanclerz,pomimożenależałdoznaczniemłodszego
pokolenia,podobniejakromantyczninacjonaliściposiadałdoświadczeniebycia
posłemfrankfurckiegoParlamentuNarodowego.Jakopremierpaństwapruskiego
doprowadziłdoprzywróceniaNiemcomprowincjipółnocnychnapograniczu
duńskim(naskutekwojnyzDaniąPrusyzagarnęłySzlezwik,asprzymierzona
zPrusamiAustria–Holsztyn).Zastosowałsiłowerozwiązaniewobecsłabszych
państwniemieckich,powołującsięnabezpieczeństwoPrus,idoprowadziłwten
sposóbdozjednoczeniaNiemiec.UczestnictwowpracachZwiązkuNiemieckiego
43
TocquevilleAlexisde,Dawnyustrójirewolucja,s.43.
