Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
44
1.Spadkobiercaumarłychautorytetów.Naródjakosuwerennowejgeneracji
uzewnętrzniłojegonegatywnystosunekdoAustrii,którąuważałzasłabego,
niesprawnegoimałozdeterminowanegowkwestiinarodowejjednościhege-
monatejorganizacji.Trudnozatemsiędziwić,żesprawęzjednoczeniazwiązał
zwojnąprzeciwkomonarchiiHabsburgów,którejjednakzpoczuciapragmatyzmu
niechciałzanadtodrażnić.NiemyślałteżolikwidowaniustatusquowEuropie
ŚrodkowejczynaBałkanach.Zwycięstwowsprowokowanejprzezeńwojnie
francusko-pruskiejpozwoliłonaaneksjęzamieszkałejczęściowoprzezNiemców
AlzacjiisporejczęściLotaryngii.
WpolitycewewnętrznejBismarckkojarzonyjestzkonsekwentnąwalką
przeciwkozbytniemuwzrostowiznaczenialiberałówidążeniemdopowstania
monarchiikonstytucyjnej.Bezskrupułów,dokońcastarałsięzwalczaćsocjal-
demokratów,couznanezostałoprzezostatniegozniemieckichmonarchów,
WilhelmaII,zaprzesadęidoprowadziłododymisjikanclerzaw1890roku.
WspołeczeństwieBismarckzostałzapamiętanyprzedewszystkimjakoinicjator
uchwalonychwlatachosiemdziesiątychustawsocjalnychdotyczących:ubez-
pieczeniazdrowotnego,ubezpieczeniaodwypadkóworazreformyemerytalno-
-rentowej.NaczymzatempolegaładoktrynaBismarcka,costanowiłowłaściwy
przedmiotjegodziałańiwczymupatrywałźródłapomyślności?
WopiniiczęścibadaczyBismarckbyłwduchukonserwatywnymmonarchi-
stą,ajegozłożonapolitykawzakresiekształtowaniasystemupaństwawynikała
zkoniecznościzawieraniakompromisów.JakwskazujenaprzykładSebastian
Haffner,tworzeniepaństwaprzezżelaznegokanclerzaoparłosięnazałożeniu
kompromisukonserwatystówiliberałów,którzywjednakowymstopniubyli
nacjonalistami.Zczasemjednakpomimoszczerościintencjizokresuliberalnego
zauważył,żedlazachowaniapokojuwewnętrznegosojusztenniewystarczy.
Rozpoczęłasięwięcuporczywawalkaowyeliminowaniezescenypolitycznej
socjaldemokratów44.
NiewszyscyjednakmoglibysięzgodzićzocenąBismarckajakokonserwatyw-
negomonarchistyilewicożercy,wskazującnaodmiennepodłożejegoRealpolitik.
BogdanSzlachtaskłaniasiękustwierdzeniu,że:
Byłonraczejnacjonalistą,zwolennikiemnpolitykifaktówspełnionych”
,niechętnym
niezależnościciałpośredniczących,poddanychscentralizowanej,posługującejsię
rozbudowanymaparatemurzędniczymwładzy.Argumentykonserwatywnesłużyły
usprawiedliwianiudziałańpolitycznychzmierzającychdowzmocnieniawładzy,
poddaniawszystkichdziedzinaktywnościdziełuumacnianiapaństwa.Nawetpróba
porównaniaBismarckazMetternichemwskazuje,żeoiledrugiznałgranicedziałań
rząduwewnątrzpaństwainiezamierzałgwałcićniezależnościciałpośredniczących,
nazewnątrzakcentująckoniecznośćrespektowaniazasadyrównowagi,toBismarck
44
HaffnerSebastian,VonBismarckzuHitler.EinRückblick,Knaur,Munchen1987,s.53-54.
