Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXII
PiotrLaskowski
Naukaioświata
Urozumnienie,wymagającerozpoznaniatego,coponadindywidu-
alne,potrzebujenauki.DlaOrsettikwestiapoznanianaukowego,ada-
lejoświaty,upowszechnianiazdobyczynaukibędziezawszestanowić
zagadnienienajwyższejwagi,albowiemludzkie„prawodoistnienia
obejmujemożnośćpełnegorozwojusiłizdolności[…],korzystaniazdo-
robkucywilizacjiikulturyidorzucaniadoń,wedługsiłiuzdolnień,
własnejcegiełki.Wustrojuwspółczesnymdostępdowiedzy,sztuki
ZarazemOrsetti,uważnaczytelniczkaMarksa,któregopoglądy
poddawałakrytycznejrefleksji,nigdyjednaknieodmawiającmuwiel-
kości,wsposóbprzenikliwydostrzegaideologicznywymiarnaukspo-
łecznych:„Zpunktuwidzeniaczłowiekajutracałydorobekkulturalny
światakapitalistycznego,odzwierciedlającysięwnauce,literaturze
isztuce,musibyćpoddanygruntownejrewizji—zwłaszczanauki
dotyczącewspółżycialudzkiego,awięcsocjologia,ekonomia,histo-
OrsettizdajesiętupodążaćzaProudhonem,którywekonomii—prze-
ciwstawionejupaństwowionejpolityce—widziałnaukęo„mnogości
stosunków,jakieukładspołecznypowinienzdefiniowaćiuregulować”
przyposzanowaniuzasadywzajemnościiabsolutnejwolności33.Wro-
zumieniuProudhonowskimekonomianiemanicwspólnegozmecha-
nicystycznymfatalizmem,przeciwnie—jestprzestrzeniąurozumnienia,
azatemświadomego,etycznegokształtowaniaprzestrzenimiędzyludz-
kiej.Tuzresztąrefleksjaanarchistycznazbiegasię,zauważaniebez
sarkazmuOrsetti,zestanowiskiemtwórcyekonomiiklasycznejAda-
maSmitha,„przyjętymwmłodzieńczej,małoznanej,alebardzocennej
pracyOpochodzeniuuczućmoralnych34,któraprzezprzeszłostolat
społeczna,którejdokonaćmożeruchspółdzielczy,jest—Orsettipo-
wtarzatonieustannie—sprawąświadomości,azatemsprawąoświaty:
33PierreJosephProudhon,Wybórpism,t.1,tłum.JadwigaBornsteiniin.,Książka
iWiedza,Warszawa1974,s.580-581.
34TojestAdamSmith,Teoriauczućmoralnych,tłum.DanutaPetsch,PWN,War-
szawa1989.
