Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXXVIII
PiotrLaskowski
góry”(s.489-490).Ideałpozwalaharmonijniepołączyćindywidualne
pobudki—uznaćto,coindywidualne—zarazemzaśwykroczyćpoza
niekutemu,cospołeczne;wyrwaćjednostkęzciasnegopancerzajej
korzyściiinteresów,azarazemzachowaćjejsprawczośćiautonomię.
Orsettipodkreślanieustannie,żemotoremkooperatyzmuniemożebyć
tylkodoraźnakorzyść.Stądzuporem,jakkolwiekbezskutecznie,będzie
protestowaćprzeciwkodopuszczaniudokupowaniawspółdzielniach
osób,któreniesąichczłonkami.Towłaśnieuznawałaza„grzech
pierworodny”ruchuspółdzielczego,wtenbowiemsposóbwyodręb-
nionyizabsolutyzowanyzostałsamtylkoindywidualnyaktkupna,
zapoznaniuzaśuległideowy,toznaczyspołecznywymiarkooperaty-
zmu.Ztegosamegopowodukonsekwentnie—inakartachdoktoratu,
iwankieciez1937roku—potępiałapraktykęreklamowaniaskle-
pówspółdzielczych.Wzywała,bymiećodwagę„zadokumentować,że
musimiećprzedsobąideałwskazujący,żemożebyćinaczej.Orsetti
odnajdywałaówideałwmyślianarchistycznej.
Bergsonizminegacja
NimjednakzajmiemysięanarchizmemOrsetti,musimyzaznaczyć
wyraźnieobecnywjejmyślitonbergsonowski.Niesposóbprzece-
nićwpływu,jakifilozofiaBergsonawywarłanajejpokolenie(amoże
poprostuBergsonstałsięgłosemtegopokolenia,zdołałbowiem
uchwycićiwyrazićcoś,coprzeczuwanoniemalpowszechnie).Berg-
sonproponujenowysposóbmyśleniaoczasie—jużnielinearnym,
homogenicznym,wyznaczanymprzeznastępstwochwilifaktów,złą-
czonychwciągprzyczyniskutków.„Czasjesttworzeniemalboniejest
niczymzupełnie”,powiada63.Tootwarciemyślenianatwórcząpraxis,
63HenriBergson,Ewolucjatwórcza,tłum.FlorianZnaniecki,ZielonaSowa,Kraków
2005,s.268.StanisławBrzozowskinapisze(Idee.Wstępdofilozofiidojrzałościdziejo-
wej,WydawnictwoLiterackie,Kraków1990,s.259-260):„Wszelkaformafilozofii,która
nieprzyjmiewrachubęizapodstawęBergsonowskiejintuicjiczasu,będziejużodtąd
anarchronizmem”.
