Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
16
Rozdział1.Oduniwersytetuhumboldtowskiegodouniwersytetuprzedsiębiorczego
orazkonstytuowałazasadykrytycznejwspólnotybadaczy.Profesorowiezatemprze-
kazywaliitworzyliwiedzęwrazzestudentamiwprocesieotwartejdyskusji.Niktnie
miałmonopolunaprawdę,leczbyłaonadziełemzbiorowym,dziełemspołeczności
naukowej[Pritchard1990].
Wolnośćiautonomiaprowadzeniabadańakademickichzostałazapewniona
przezuczynienieznaukiikształceniaprzedsięwzięciapublicznego,którepodlegało
bardzoograniczonejkontrolipaństwaiinnychinstytucji.Wolnośćiautonomiapro-
wadzeniabadańmiałabyćpodstawowymwarunkiempostępuwiedzy,rozwojunauki,
alerównieżkształcenianawysokimpoziomie.Mechanizmamizapewniającymiauto-
nomięiswobodębadańbyły:niezależnośćprawna,samostanowienieisamorządność,
zapewnieniefinansowaniapaństwowegooraznominacjaprofesorówprzezagendy
państwowe.Uniwersytetbyłufundowanyifinansowanyprzezpaństwo,którebyło
zobowiązanestrzecautonomiiiwolnościakademickiej.Służyłotodobruogółu,
albowiempozwalałonakształcenieelitiintelektualistówrozwijającychwspólnotę
narodową.Mechanizmnominacjiprofesorówprzezpaństwomiałpowodować,że
bylionibardziejniezależni,ponieważwmniejszymstopniupodlegalinaciskowi
własnejkorporacji.
Wsferzewartościuniwersytetmiałłączyćmyślidealistówniemieckichzdzie-
dzictwemOświecenia.UniwersytetwedleHumboldtamiałstanowićHwierzchołek,
gdziezbiegasięwszystkoto,codziejesiębezpośredniowinteresiemoralnejkultury
narodu”,awięcmiałspełniaćkluczowąfunkcjękulturotwórczą[Wittrock1993,
s.317].Skupiałasięonanabudowaniutożsamościnarodowej,którajednakbyła
wzamyśleinkluzyjnaipowiązanazuniwersalnymiideałaminauki.Uniwersytet
stawałsięinstytucjąpubliczną,zmisjąmającąjednoczyćnaródprzezwartościzako-
rzenionewtradycjiihistoriiwspólnoty,atakżewokółdoskonaleniaduchaimądrości
reprezentowanegoprzezfilozofięoraznaukę.
Uniwersytetformacjihumboldtowskiejjesttypemidealnym,pozwalającym
naodnalezienieźródełwartościinormwspółczesnychinstytucjiedukacyjnych.
Zewzględunastopieńuogólnieniamodelhumboldtowskinieoddajeznacznego
zróżnicowaniakulturuniwersytetówbędącegoskutkiem:różnorodnościwartości
założycielskich,różnegokontekstukulturowegoorazdywersyfikacjiuczelniwpro-
cesiehistorycznym.EwaSolskawskazuje,żeuniwersytetprojektowanyprzezWil-
helmavonHumboldta,opartynakoncepcjiBildung(rozumianegozarównojako
kultura,jakikształcenie)nawiązywałdomyśliidealistówniemieckich–Fichtego
iSchleiermachera,atakżeKanta.Wanglosaskimkręgukulturowymdominowała
raczejideauniwersytetukulturowego,stworzonaprzezJohnaHenry’egoNewmana,
któraopierałasięnaXVIII-wiecznejfilozofiiliberalnej,awięcmyśliHuma,Locka
iSmitha[Solska2008,s.76].Jeszczewięcejróżnicmożnaznaleźć,analizującwielość
typówuniwersytetówwróżnychkrajach.SarahGuri-Rosenblitwyróżniakilkatypów
narodowychuniwersytetów,m.in.angielski,szkocki,francuskiiniemiecki[Guri-
-Rosenblit2006].Niewątpliwieznacznąodrębnośćodmodeluhumboldtowskiego
wykazywałyrównieżtworzoneodXIXwiekuuniwersytetypółnocnoamerykańskie
[Solska2008,s.83–84].Uniwersytettypuhumboldtowskiegodążyłzjednejstronydo
rozwojubadańnaukowychidokrytycznegokształceniastudentów,zdrugiejjednak
mieściłsięwramachściślehierarchicznejstruktury[Guri-Rosenblit2006].Jedną