Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wzasadziekażdytekstmówionyipisany,anietylkojęzykutworówartystycz-
nych,możnaoceniaćpodkątemtego,czydostarczadodatnichwrażeńestetycznych,
czyliczyjestnładny”,nharmonijny”,czyteżbudzinegatywneodczuciategorodzaju
(jestnbrzydki”),czywreszciejestpojmowanyjakoneutralnypodtymwzględem(ni-
jaki:naniładny,anibrzydki”).Składnikiemkulturyjęzykajestwięctakżeestetyka
słowa.
Zetykąiestetykąsłowawiążesięrównieżzagadnieniewulgaryzacjijęzykazjed-
nejstrony,agrzecznościjęzykowejzdrugiej41;obydwietekwestiewchodzątakże
wzakreskulturyjęzykowegoobcowania.
4.Podstawowepojęciateoretycznekultury
języka.Teksty,uzus,norma,system
Tym,zczymstykamysiębezpośrednio,comożemyobserwowaćianalizować
wsferzejęzyka,sątekstyjęzykowe-indywidualnewypowiedzimówionelubpisane.
Mająoneokreślonąbudowę,sygnałypoczątkuikońcaisąprzekazywane(wygłaszane
lubzapisywane)przezokreślonegonadawcędoodbiorcywpewnejsytuacjikomuni-
katywnej42.
Tekstjestcałością,któraodznaczasięwewnętrznąspójnościąformalną(np.gra-
matyczną)itreściową,czylijestkoherentny,adziękitemu,żemasygnałygraniczne,
dajesięoddzielićodinnychtekstów.Tekstemmożebyćzarównojednosłowo(np.
Aaaa!jakookrzykwyrażającyzdziwienielubpodziw),zdanie(np.Tojajużsobie
pójdę...),akapit,jakicałyutwórliteracki.Każdytekstodznaczasięjednostkowością,
nietrwałościąiindywidualnością.Wzasadzieniemadwóchtekstówidentycznych,
gdyżnawetkwestieroliteatralnej,wypowiadanewielokrotnieprzezaktorawczasie
kolejnychprzedstawieńtejsamejsztuki,różniąsięodsiebietempemmówienia,wyra-
zistościąartykulacji,sposobemwyróżnianiaelementówtekstu,miejscemzawieszenia
głosu(niewspominającjużomożliwychdrobnychzmianachleksykalnych)itd.43
Tekstysąnietrwałe:zdecydowanawiększośćwypowiedziustnychniejestzapisy-
wanainiemożebyćodtworzonabezminimalnejchoćbyzmiany.Wieletekstówpisa-
nychteżtrwaniedłużejniżnośnik,naktórymzostałyzapisane.Istnieje,oczywiście,
możliwośćutrwaleniazarównotekstumówionego(todopieroodniecoponadstulat),
jakipisanego(toodwielutysięcylat),jednakżetekstyutrwalonezawszestanowią
jedynieniewielkiprocentwszystkichpowstającychtekstówjęzykowych.
Oindywidualizacjitekstówprzesądzato,żekażdyznichmanietylkocechy
wspólnewszystkimtekstompowstałymwdanymczasiewdanejspołecznościjęzy-
41Omawiamytoobszerniewrozdz.13.3.,nas.108-113.
42Jesttoklasycznadefinicjatekstu,odnoszącasiędoepokiprzedinternetowej.Powstanieirozwój
Internetuspowodowałydośćistotnezmianywokreśleniutego,czymjesttekst.Powstałonp.pojęcie
hipertekstu,winnymświetlestawiającegokwestiępoczątkuikońcatekstu,zmieniłysięrolenadawcy
iodbiorcyitp.SzerzejotymwrozdzialeojęzykuwInternecie,s.138.
43Kolejneodtworzeniaokreślonegotekstuztaśmymagnetofonowej(lubinnegośrodkautrwalające-
go)nietworzą,oczywiście,nowegotekstu.
20
