Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Językjakowartość
Wopracowaniachzzakresuteoriiwartościwyróżniasię,jakwiadomo12,wartości
immanentne(samewsobie,autoteliczne,ostateczne)iwartościużytkowe,będące
jedynieśrodkiemdorealizacjiwartościinnych,wyższych.Wydajesięwięcistotne
stwierdzenie,doktórejgrupywartościmożnazaliczyćjęzyk.
Poznaniefaktycznychprzyczynzainteresowaniasięjęzykiemprzezposzczególne
osobylubgrupyspołeczneiprzypisanietymzainteresowaniomodpowiedniegostatusu
wartościsamejwsobiebądźużytkowejjestjednakniezwykletrudne.Wrzeczywi-
stościdysponujemyprzecieżprzedewszystkimdeklaracjamiużytkownikówjęzyka,
dotyczącymiichstosunkudotegonarzędzia,awięcwwiększościwypadkówmożemy
mówićtylkootym,jakicharaktermająwartościprzeznichdeklarowane.Otym,
czyjęzykjesttakżewartościąistotnieprzeznichuznawaną,możnawnioskowaćje-
dyniezzachowańprezentowanychprzezużytkownikówjęzyka.Przejawiająsięonew
wyrażaniuokreślonegostanowiskawobecróżnych-szczegółowychbądźogólnych
-kwestiijęzykowych,np.wlistachdotelewizji,radia,prasy,także-dofachowej
prasyjęzykoznawczej,wcorazczęstszychwpisachinternetowych-wkomentarzach
inaforach,wuczestniczeniuwtzw.akcjachjęzykowych,organizowanychodczasu
doczasuprzezśrodkispołecznejinformacjiiplacówkikultury,aprzedewszystkimwe
własnejpraktycejęzykowej,toznaczywcodziennejdbałościoformęjęzykowąswo-
ichwypowiedzimówionychipisanych.Wtymostatnimwypadkuźródłemwiedzyo
postawiewobecjęzykajestwięcdopieroanalizajęzykoznawczatekstówdanejosoby.
Codziennapraktykajęzykowamożeteżstanowićpośredniąinformacjęotym,czy
językjestodczuwanyprzezjegoużytkownikówjakowartośćautoteliczna,choćwtym
wypadkuwysuwaniewnioskówzbytdalekoidącychniejest,jaksięwydaje,uprawo-
mocnione:dbałośćoformęwypowiedzimożebyćprzecieżmotywowanawzględami
prestiżowymi,towarzyskimiitp.Wrezultaciewięc,badającstosunekużytkowników
dojęzyka,możemygotraktowaćwkategoriachwartoścideklarowanej,atylkownie-
wielkimstopniujakowartośćistotnieuznawaną13.
Wopracowaniachdotyczącychteoriiwartościpodkreślasięponadto,żeto,czy
jakąśwartośćtraktujesięjakoimmanentnączyinstrumentalną,jestkwestiąwzględ-
ną.Wartościsamewsobietote,któremogąbyćzatakieuznawane,choćwkon-
kretnychwypadkachmogąonezostaćpotraktowanejakowartościużytkowe14.Jest
toszczególniewyrazistewwypadkujęzykawystępującegowdodatkuwbadaniach
(jakmówiliśmy)jakowartośćdeklarowana.Jednoznacznesąjedynietewypowiedzi
ojęzyku,którychautorzytraktujągojakowartośćtypowoinstrumentalną.Jeżelinp.
młodadziewczynauważa,żemówienienpomiejsku”,wyzbyciesięgwary,zwiększa
jejszansenadobrezamążpójście,atechnikpochodzeniarobotniczegodeklaruje,że
starasięunikaćwkontaktachtowarzyskichwyrażeńzeswojegośrodowiskaichce
mówićnczystopopolsku”,botozwiększyszansejegoawansu,tomamyzpewnością
12Por.np.J.Puzynina,Językwartości,Warszawa1992,zwłaszczarozdz.III.
13Szerzejnatentematzob.ibidem,s.29in.
14Ibidem,s.39.
13
