Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
waćminimalnąchoćbywiedząojęzyku-miećpodstawowewiadomościzzakresu
gramatyki;wiedziećoistnieniuodmianjęzykowychiróżnorodnychśrodkówstyli-
stycznych(coumożliwiawybór,awięcświadomekształtowaniewypowiedzi),znać
podstawowefaktyzhistoriijęzykaorazorientowaćsięwtendencjachrozwojowych
iistociemechanizmówzmianjęzykowych(coumożliwiaocenęnp.nowychelemen-
tówwjęzyku).Podrugie,należywykazywaćrzetelnośćwkontaktachjęzykowych,
cojestwarunkiemudanychaktówmowy30,atakżeelementemetykisłowa,coraz
częściejtraktowanejdziśjakoskładnikkulturyjęzyka.Iwreszcie,potrzecie,należy
byćwrażliwymnasłowoitraktowaćjęzyk,którymsięposługuje,jakowartość.Ten
trzeciwarunekświadomegoicelowegoposługiwaniasięjęzykiemnależyuznaćza
najistotniejszy.Jeżelibowiemktośniewidziwjęzyku,wsposobieijakościporozu-
miewaniasię,wartości,nieuznateżzapotrzebnezajmowaniasięnim,azwłaszcza
kultywowaniago.
3.2.Składnikikulturyjęzyka
Zbierzmyteraz,rozproszonewpoprzedzającymtekście,informacjeotym,co
składasięnakulturęjęzykarozumianąjakozespółumiejętności31.
Składnikiemkulturyjęzykanajdawniejwniejobecnymitym,doktóregoczęsto,
aczniesłusznie,jąsięzawęża,jestpoprawnośćjęzykowa.Jesttoumiejętnośćpole-
gającanaużywaniukażdegoelementujęzykazgodniezprzyjętyminormamijęzyko-
wymi32,czylitakiekonstruowanietekstumówionegobądźpisanego,bytychnorm
nienaruszał,toznaczy-byłwolnyodbłędówiusterekjęzykowych33.Choćnienale-
żyutożsamiaćpoprawnościjęzykowejzkulturąjęzyka,tojednaktrzebastwierdzić,
żepoprawnośćjestpodstawowymwarunkiemwłaściwegoużywaniajęzyka.Teksty,
którezawierająrażącebłędyjęzykowe,awięcniepoprawnegramatyczniebądźlek-
sykalnie,niemogąbyćocenionejakodobre,choćbyodznaczałysięinnymiwalorami,
takimijakobrazowośćczysugestywność.Poprawnośćjęzykowąjakiegośelementu
(wyrazu,formywyrazowej,połączeńwyrazów)oceniasięnapodstawiekilkukryte-
riów,wyróżnianychzewzględunaczynnikizewnętrznojęzykowe(np.powszechność
używania,pochodzenie,używanieprzezokreśloneśrodowiska,zaspokajaniepotrzeb
ekspresywnychlubestetycznychużytkownikówjęzyka)lubwewnętrznojęzykowe
(np.ekonomiczność,wypełnianielukiwsystemienazewniczym)34.
30Zagadnienietojestomówioneszerzejnas.92-93.Por.teżartykułD.Zdunkiewicz-JedynakAkty
mowy,[w:]Współczesnyjęzykpolski,s.269-280.
31Atakże,oczywiście,wznaczeniuczwartym,metajęzykowym.
32Analizępojęcianormyjęzykowejprzeprowadzamynas.30-38;tuprzyjmijmynarazieintuicyjne
rozumienietegopojęcia.
33Nieznaczytojednak,żetakitekstspełniajużwszystkiewarunkistawianetekstowidobremu,wła-
ściwemuwdanejsytuacji;tekstdobrypowinienbyćbowiempozatymsprawnienapisany,odznaczaćsię
waloramiestetycznymiinienaruszaćzasadetykisłowa;por.dalszewywodywtymrozdziale.
34Por.obszerneomówienietychzagadnieńwrozdzialeokryteriachocenyelementówjęzykowych,
s.47-57.
18
