Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
17
Podraza-Kwiatkowska,podobniejakProkop,łączyfascynacjęideąmilcze-
niazwykazywanąprzezówczesnychtwórcównieufnościąwobecjęzyka,go-
towegosłużyćzarównopoecie,jakidziennikarzowi.Wprzeciwieństwiedo
Prokopa,autorkaSymbolizmuisymbolikiwpoezjiMłodejPolskinietwierdzijed-
nak,żefascynacjamilczeniemłączyłasięzutopijnymmarzeniemocałkowi-
tymwyjściupozajęzyk:
„Mogłobysięwydawać,żepochwałasłowaizawierającanegacjęsłowapochwała
milczeniastanowiąniedającąsiępogodzićsprzeczność.Tęwłaśniesprzecznośćpragnęli
ówcześnipisarzeusunąć.Pochwałasłowadlanich,to(…)pochwałamateriałupoetyc-
kiego;natomiastnegacjasłowa,zawartawapoteoziemilczenia,jestprzedewszystkim
negacjąjęzyka,służącegodocodziennegoporozumiewaniasię,języka,którystałsięwy-
łączniekonwencją.(Owąkonwencjonalnośćmowypodkreślajązwłaszczapodkoniec
epokipisarzeinspirowaniprzezBergsona).Niematuzatemwgruncierzeczysprzecz-
ności,gdyżjęzykpoetyckipróbujewłaśniesprostaćowymwartościom«niewyrażal-
nym»;wartościom,którychdomenąjestmilczenie”17.
JeszczeinnyopismłodopolskiejfascynacjimilczeniemdałRyszardNycz:
„Corazostrzejszaipowszechniejszastajesięwtymokresieświadomośćnieuchron-
nościuwikłaniawjęzyk,upośredniczającegonaszkontaktzeświatemwewnętrznym
izewnętrznym,atakżerozpoznaniejegoaktywnejroli(czynnikakształtującegoobraz
rzeczywistościistądoddziałującegonarezultatypoznania).Corazczęściejdostrzegano
takżesiłęoporu,jakijęzykstawiapragnieniomimożliwościomwyrazowympodmiotu
(stądwspólnydlaeuropejskiegomodernizmumotyw«niedostatecznościmowy»,«bra-
kującegosłowa»,itp.,któregoekstrapolacjąjestwłaśnieowa„«utopiapozakodowejko-
munikacji»,naktórąsłuszniezwracałuwagęProkop)”18.
NyczpodtrzymujetłumaczenieProkopa,alezpewnym,istotnymzastrze-
żeniem.Fascynacjamilczeniem-przekonujeautorJęzykamodernizmu-nie
jestprzejawem„naiwności”,lecz,przeciwnie,pogłębionejświadomościjęzy-
kowej.
StanowiskoRyszardaNyczawykazujeteżpewnąodmiennośćwobecpo-
glądówMariiPodrazy-Kwiatkowskiej.Jaksądzę,różnicadotyczyrozpoznania
kontekstudlapolskiejrefleksjiopozasłownejekspresji.Podraza-Kwiatkowska
wymienianastępującenazwiska:MaurycyMaeterlinck,CamileMauclair,Re-
mydeGourmont,TancrededeVisan.ZawyjątkiemautoraŚlepców,sątofran-
cuscykrytycyiestetycy,którychksiążkiukazywałysięwParyżuwlatach90.
XIXlubnapoczątkuXXwieku.WażnyartykułMaeterlincka,zawierającypo-
chwałęmilczenia,zostałwPolsceskomentowanyjużwroku1891.Słowem,
badaczkazwracauwagęnazjawiskawspółczesnewobecwczesnejfazyMłodej
Polski.TymczasemRyszardNyczswojewywodyzaczynaodprzypomnienia,
żerefleksjafilozoficznakońcaXIXwieku,zNietzschemiMachemnaczele,
rejestrowałakryzyszaufaniawobecjęzyka,amówiącściślej,wobecjegozdol-
nościekspresyjnychikomunikacyjnych.Ztymiinspiracjami,przekonujeNycz,
polscytwórcyzaczęlisięoswajaćdopieropo1902roku.Świadomość,która
17Ibidem,s.65.
18R.Nycz,Językmodernizmu.Prolegomenahistorycznoliterackie,Leopoldinum,Wrocław2002,
s.57.
