Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
RozdziałII
Trzykropkizaprzecinkiem
„Odpierwszychwielkichdnifilozofii,odczasówHeraklita,pierwszego„myśliciela
języka”,logosmiałzawszeprzewagęnad„milczeniem”.Europejskafilozofiajestlogo-
centryczna.Leczpomimotegozawszeistniałaświadomość,żemilczeniejestczęstonaj-
mądrzejszympojęciem,jakieczłowiekpotrafipojąć”14.
Tak,wbłyskotliwymskrócie,ująłdziejemyślieuropejskiejGunterWohl-
fart,autorszkicuOmilczeniu-NietzscheiKierkegaard.Wohlfartprzekonuje,że
naróżnychetapachrozwojukulturyZachoduujawniałysiępróbyzłamania
czychoćbyosłabieniahegemoniilogosu.Fascynacjamilczeniemjawisię
wświetletejkoncepcjijakoniezbywalnynurttradycjieuropejskiej,czasem
ukryty,kiedyindziejwypływającynapowierzchnię,jawny.
Choćmożesiętowydawaćzaskakujące,wypadastwierdzić,żewkulturze
młodopolskiejnurtfascynacjimilczeniemjestżywy,silnyibynajmniejnie
skryty.Historycyliteraturypróbowalijużwyjaśniaćzjawiskodziwnego
współwystępowaniagadulstwaorazmistycznegonieomalkultumilczenia.
PisałJanProkop:
„Utopiapozakodowejkomunikacji,pełnegozrozumieniaduszzwyłączeniemalie-
nującejmaskisłów,którychnieprzezroczystośćodczuwanojakoprzeszkodę,zwykleko-
respondujezideałempełnejekspresji,zestetykąszczerościprzypisującejwartośćtemu,
coautentycznieprzeżyte.Sztukaniejestwtedydziełem,konstrukcją,przedmiotemkon-
templacji,aleekspresją,«krzykiemduszy»,«potęgą»,zjakąduszanazewnątrzwybu-
cha”15.
Młodopolskafascynacjamilczeniem,niewysłowieniem,niedopowiedze-
niemmiałabyzatemstanowićskrajnywyrazmarzeńoapogeumekspresji,
rzekomonieosiągalnymwjęzyku,poddanymzbytniejkonwencjonalizacji.
MariaPodraza-Kwiatkowskatłumaczymłodopolskikultmilczeniawsposób
dopewnegostopniazbliżony:
„Idealista-mistyk,wierzywwartości«niewyrażalne»,zanurzonewmilczeniu;war-
tości,którymkonkretyzacjasłownaniezawszeumiesprostać.Conajmniejrównorzęd-
nympartneremsłowajestdlamistykamilczenie.(…)Womawianejprzeznasepoce
koncepcja«milczenia»stanowiącegoodpowiednik«słowa»byłabardzoczęsta”16.
14G.Wohlfart,Omilczeniu-NietzscheiKierkegaard,„PrzeglądFilozoficznyPAN”1998nr4,
s.215.
15J.Prokop,op.cit.,s.40.
16M.Podraza-Kwiatkowska,SymbolizmisymbolikawpoezjiMłodejPolski,WydawnictwoLite-
rackie,Kraków1975,s.64.
